Aholini yilning kech kuz, qish va erta bahor oylarida sabzavot mahsulotlari bilan taʼminlashda himoyalangan maydon sabzavotchiligi muhim ahamiyatga ega. Keyingi yillarda himoyalangan maydonlar sabzavotchiligida katta o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Issiqxonalar turlari takomillashtirildi, himoyalangan maydonlar uchun yangi nav va duragaylar yaratildi, parvarishlashda yanada yangi, mahsulot tannarxi pasayishini taʼminlovchi ilg‘or usullar ishlab chiqildi. Issiqxonalarning maydonlari ko‘paydi.
2022-2023-yilllar hosili uchun 5 359 gektar issiqxonalarda turli ekinlar ekilgan bo‘lib, shundan 4 897 ga – sabzavot (60 foizini pomidor mahsuloti tashkil etadi), 30 ga – ko‘kat va 432 ga – boshqa ekinlar hissasiga to‘g‘ri kelmoqda.
2020-yilda respublika bo‘yicha yetishtirilgan issiqxona mahsulotlari 223 ming tonna bo‘lgan bo‘lsa, 2021-yilda 271 ming tonnaga yetdi. O‘rtacha hosildorlik 1 gektar uchun 80-100 tonnani tashkil etmoqda.
Sabzavot yetishtirishda issiqxonalar samaradorligini oshirish, ularda ekiladigan navlarni ko‘paytirish, yangi navlar va qulay bo‘lgan parvarishlash usullarini qo‘llashga bog‘liq. Keyingi yillarda Qishloq xo‘jaligi vazirligi tizimidagi Sabzavot, poliz ekinlari va kartoshkachilik ilmiy-tadqiqot institutida issiqxonalarda ekish uchun pomidorning yangi navlari yaratilib, ularning urug‘larini tayyorlash yo‘lga qo‘yilgan. Jumladan, pomidorning yangi yaratilgan “Gulqand”, “G‘1 Sayxun”, “G‘1 Bahor”, “Turon”, “AVE-Mariya”, “Subhidam”, “Cherri Marvarid” va “Umid” kabi navlari ishlab chiqarishda keng qo‘llanilmoqda.
Kuzgi-qishki mavsumda issiqxonalarda pomidor ekish va parvarishlash
Kuzgi-qishki mavsumda issiqxonalar uchun ko‘chatni ko‘chatxonalarda tayyorlash zarur. Ushbu mavsumda urug‘ iyun oxiri iyul boshlarida sepiladi, doimiy joyga esa ko‘chatlar avgust oyi boshida o‘tqaziladi.
Dastlab issiqxona qoplamasi ustiga ohak yoki loy sepiladi, tuvakchalarga ozuqali aralashma solinib, yaxshilab sug‘oriladi, urug‘lar 0,5-1 sm chuqurlikka ekiladi. Maysalar paydo bo‘lgunga qadar 2 marta, ertalab va kechqurun sug‘orib turiladi. Urug‘lar unib chiqqandan so‘ng ular bir kunda bir marta, yaxshisi kechki payt sug‘orilgani maʼqul.
Birinchi haqiqiy barg chiqarganida tuvakchalardagi ko‘chatlar chirigan go‘ng bilan 2-3 sm ko‘miladi, bu yosh nihollar poyasini baquvvat o‘sishiga yordam beradi, chunki havo harorati issiq bo‘lgani sababli, poyalar so‘lib ketishi mumkin. Shuning bilan birga 3-4 ta haqiqiy barg chiqargandan so‘ng ko‘chatlar yorug‘lik bilan to‘yinishi uchun issiqxona yuzasi yaxshilab yuvilishi lozim.
Vegetatsiya davrida ko‘chatlar ildizi va barglari orqali oziqlantirib turiladi. Pomidor ko‘chatlari avvaldan sug‘orib qo‘yilgan egatlarga ekiladi, ekib bo‘lingandan so‘ng ko‘chatlar ariqlar orqali sug‘oriladi, 4-5 kundan so‘ng yana sug‘oriladi.
15-20 kundan keyin esa ko‘chatlar ipga tortiladi va o‘simlik atrofi chopiq qilinadi, mineral o‘g‘itlar solinib, sug‘orish ishlari olib boriladi. Keyinchalik pomidor o‘simligiga shakl beriladi asosiy poya qoldirilib, yon bachkilari olib turiladi.
Kuz oylarida yorug‘likning sekin-asta pasayib borishi tufayli, issiqxonalardagi havo harorati ham shunga qarab ushlab turilishi lozim. Noyabr-dekabr oylarida kunduzi havo ochiq bo‘lganida – 20-23 C, bulutli kunlarda 18-20 C va kechqurun 15-17 C, tuproq harorati esa 17-18 C bo‘lishi lozim. Havo namligi 60-70%, terim tugashiga bir oy qolganida o‘simlik o‘sish nuqtasi chilpib tashlanadi. Shunday qilinganida mevalar tez pishib, hosildorlik ham oshadi.
Gullar noqulay sharoitlarda yaxshi meva bog‘lashi uchun, o‘simlik gulshodasi maxsus stimulyator preparatlar (TU, Rengulit, Tomaton, Polistimulin-2) bilan ishlov beriladi. Ushbu preparatlar bilan pomidor gullari ishlov berilganida mevalar 7-10 kun erta pishadi, mevaning o‘rtacha vazni 15% gacha, tovar mahsulot chiqishi esa 20% ga oshadi.
Овощеводство в защищенном грунте имеет важное значение в обеспечении населения овощной продукцией в поздние осенние, зимние и ранневесенние месяцы года. В последние годы произошли существенные изменения – усовершенствованы типы теплиц, созданы новые сорта и гибриды для защищенного грунта, разработаны новые способы ухода для снижения себестоимости продукции. Площадь теплиц увеличилась.
Под урожай 2022-2023 годов 5 359 га теплиц засажены различными культурами, из которых 4 897 га приходится на долю овощей (из них 60% томаты), 30 га зелени, 432 га других культур.
В 2020 году было выращено 223 тыс. тонн тепличной продукции, а в 2021 году они достигли 271 тыс. тонн. Средняя урожайность составляет 80-100 тонн с гектара.
При выращивании овощей повышение эффективности теплиц зависит от использования новых сортов и удобных методов ухода. В НИИ овощебахчевых культур и картофеля при Минсельхозе РУ были созданы новые сорта томатов для посадки в теплицах и начата подготовка их семян. В частности, вновь созданные сорта томатов, такие как “Гульканд”, “Г’1 Сайхун”, “Г’1 Бахар”, “Турон”, “АВЕ-Мария”, “Субхидам”, “Черри Марварид” и “Умид” широко используются в производстве.
Посадка и уход за томатами в теплицах в осенне-зимний период
В осенне-зимний сезон рассаду необходимо подготавливать в питомниках. В этом сезоне семена высевают в конце июня-начале июля, а рассаду переносят на постоянное место в начале августа.
Сначала на покрытие теплицы насыпают известь или глину, горшки заполняют питательной смесью, хорошо поливают и высевают семена на глубину 0,5-1 см. До появления всходов проводят полив дважды в день – утром и вечером. После того, как семена прорастут, их следует поливать один раз в день, желательно вечером.
При появлении первых листьев-симподий саженцы в лотках заглубляют на 2-3 см перепревшим навозом, это помогает стеблям молодых сеянцев бурно расти, от жары стебли могут поникнуть. После появления 3-4 листьев поверхность теплицы следует тщательно промыть, чтобы рассада насытилась светом.
В период вегетации рассаду подкармливают через корни и листья. Рассаду томатов высаживают на предварительно политые поля, после высаживания рассаду поливают через канавы, через 4-5 дней вновь проводят полив.
Через 15-20 дней рассаду землю вокруг растения окучивают, вносят минеральные удобрения, проводят полив. Позже проводят обрезку томатов. Оставляют основной стебель и удаляют боковые побеги.
В связи с постепенным сокращением освещенности в осенние месяцы следует поддерживать соответствующую температуру воздуха в теплицах. В ноябре-декабре при ясной погоде днем -20-23оС, в пасмурные дни -18-20оС, а вечером -15-17оС. температура почвы должна быть 17-18оС. Влажность воздуха 60-70%. За месяц до окончания сбора урожая чеканят точку роста растения. Благодаря этому плоды быстро созревают, урожай увеличивается.
Чтобы цветки хорошо плодоносили в неблагоприятных условиях, соцветия растения обрабатывают специальными стимулирующими препаратами (ТУ, Ренгулит, Томатон, Полистимулин-2). При обработке цветков томатов этими препаратами плоды созревают на 7-10 дней раньше, средняя масса плодов увеличивается на 15%, а урожайность увеличивается на 20 %.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: