Bugun buyuk shoir, faylasuf, davlat arbobi Zahiriddin Muhammad Bobur tavalludining 540 yilligi nishonlanmoqda.
Zahiriddin Muhammad Bobur nafaqat mashhur sarkarda va donishmand hukmdor, balki boy adabiy va ilmiy meros qoldirgan olim, shoir sifatida ham tarixga kirdi.
U harb yurishlarida ko‘p vaqt o‘tkazganiga qaramay, she’riyat hayotining ajralmas qismi bo‘lgan. Boburning qalamiga mansub g‘azallarni bugungi kungacha ko‘pchilik sevib o‘qiydi.
Jahon adabiyotidagi eng mashhur asarlardan biri – “Bobur-noma” uning qalamiga mansub. Bu kitobda shoir butun umri davomida saqlagan yozuvlarini jamlagan. Unda nafaqat turli tarixiy faktlar, balki o‘sha davrning iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy asoslari, tabiati, geografiyasi haqidagi noyob ma’lumotlar ham mavjud.
“Bobur-noma”da Zahiriddin Muhammad Bobur borgan mamlakatlarning o‘simlik va hayvonot dunyosi ham o‘z aksini topgan. U, xususan, tog‘lar, daryolar, o‘rmonlar, o‘simliklar haqida batafsil hikoya qiladi.
Hindistondagi Buyuk imperiyaning asoschisi Zahiriddin Muhammad Boburning sevimli mashg‘ulotlaridan yana biri bog‘ yaratish edi. Kobulni qo‘lga kiritgach, bu yerda o‘ndan ortiq bog‘lar yaratgan.
U qaerda bo‘lmasin qishloq xo‘jaligini rivojlantirishga ham alohida e’tibor bergan. Jumladan Hindistonda birinchi marta O‘rta Osiyo qovun va uzumlarini yetishtirib ko‘rdi. Hindistonda hali ham uzumning “Anguri Samarqandi”, ya’ni “Samarqand uzumi” navi yetishtiriladi.
Vatandan ayro tushgan qalblarda yurt sog‘inchi kuchli bo‘ladi. Shoir qalbida esa bu sog‘inch yanada tug‘yonli kechadi. Shuning uchun yurtdan ayro tushgan Bobur she’riyatida Vatan va yurtga muhabbat mavzui yetakchi o‘rin tutadi. Bir safar uning tug‘ilib o‘sgan ona yurtidan keltirilgan qovunni kesar ekan, qalbidagi vatan sog‘inchi kuchliligidan ko‘zlariga yosh keladi. Shundan so‘ng Bobur Agrada qovun yetishtirib ko‘rishga qaror qiladi. U Balxdan qovun urug‘ini jo‘natishni buyuradi va keltirilgan urug‘larni Adan bog‘iga ekib, pishib yetilgach: “…Hindustonda shunday qovunlar, uzumlar paydo bo‘lganidan juda xursand bo‘ldim”, — deydi.
Shuningdek, u Hindistonda keng tarqalgan sug‘orish tizimlarini batafsil tasvirlab beradi. Jelum yaqinidagi bog‘larda Bobur birinchi bo‘lib fors g‘ildiragini ko‘radi. Bu haqda u shunday yozadi: “Biz suv olish uchun mo‘ljallangan chelakli g‘ildirakni ko‘rdik va suv olishlariga buyruq berdik. Xizmatkorlar ishga kirishdilar. Qayta-qayta suv olishni buyurdik. Yosh daraxtlarga suv chelaklar va g‘ildiraklar yordamida beriladi. Daraxtlar ikki yoki uch yil davomida doimiy ravishda sug‘oriladi. Shuningdek, ayrim sabzavotlar ham shunday holatda doimiy sug‘oriladi”.
“Boburnoma”da XVI asr boshlaridagi Hindistonning o‘simlik dunyosi haqida ishonchli ma’lumotlar mavjud. Shu bois, Bobur tuzgan mevali va manzarali o‘simliklar ro‘yxati bugungi kunda ham katta ahamiyatga ega. U bir qator mahalliy manzarali o‘simliklarning go‘zalligini batafsil bayon qiladi. Xushbo‘y fors atirgulini Hindistonga birinchi bo‘lib Bobur olib kelgan.
Zahiriddin Muhammad Bobur qoldirgan xurmo va Hindiston yong‘og‘i palmalari haqidagi ma’lumotlar zamonaviy botanik va bog‘bonlar, tropik ekinlarni o‘rganuvchi mutaxassislarda ham katta qiziqish uyg‘otadi.
Сегодня отмечается 540-летие великого поэта, философа, государственного деятеля Захириддина Мухаммада Бабура.
Бабур вошел в историю не только как прославленный полководец и мудрый правитель, но и как ученый, поэт, оставивший богатое литературное и научное наследие.
Несмотря на то, что в походах и сражениях он проводил очень много времени, поэзия всегда оставалась неотъемлемой частью его жизни. Лирические четверостишия Бабура восхищают, вдохновляют многих и по сей день.
Одно из самых известных произведений в мировой литературе – «Бабур-наме», принадлежит именно его перу. В этой книге поэт собрал записи, которые вел на протяжении всей жизни. Она содержит не только различные исторические факты, но и уникальную информацию об экономических, политических, социальных устоях того времени, природе и географии.
Здесь также нашли отражение флора и фауна стран, в которых побывал Бабур. Он подробно рассказывает, в частности, о горах, реках, лесах, растениях.
Бабур является основателем могольских садов в Индии. К слову, разведение садов было также в числе его любимых занятий. Считается, что после завоевания Кабула, он создал здесь десять садов.
Особое внимание он обращал на развитие сельского хозяйства. Так, в Индии впервые применил опыт по выращиванию среднеазиатских дынь и винограда (в Индии до сих пор выращивается сорт винограда «Ангури самарканди», что переводится как «Самаркандский виноград»).
Позже он признавался, тоска по дому так овладела им, что он лил слезы, разрезая дыню, привезенную ему из родных мест. Лишившись своих любимых дынь, Бабур решил выращивать их в Агре (Индия). Велев прислать семена из Балха, он посадил их в Райском саду и, когда они поспели, с удовлетворением заметил: «…я был очень доволен, что в Хиндустане оказались такие дыни и виноград».
Он также подробно описывает распространенные в Индии оросительные системы. В садах недалеко от Джелума Бабур впервые увидел персидское колесо. Вот что он пишет об этом: «Мы увидели колесо с ведрами, приказали достать воду. Служители приступили к работе. Мы приказывали доставать воду еще и еще раз. Вода подается молодым деревьям при помощи ведер и колеса. Деревья постоянно орошаются в течение двух или трех лет, после этого вода к ним не поступает. Некоторые овощи орошаются постоянно».
Большую ценность и сегодня представляет список фруктовых и декоративных растений, который составил Бабур. Таким образом, есть достоверная информация о растительном мире Индии начала XVI в. Он подробно описывает всю красоту целого ряда местных декоративных растений. Считается, что именно Бабур впервые привез в Индию благоуханную персидскую розу.
Данные о финиковых и кокосовых пальмах, оставленные Бабуром, представляют значительный интерес для современных ботаников и садоводов, специалистов, изучающих тропические культуры.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: