Qishloq xo‘jaligi sug‘urtasi ruknida avvalroq bog‘lar, uzumzorlar, sabzavot va qishloq xo‘jaligi texnikalari qanday sug‘urtalanishi haqida hikoya qilgan edik. Ushbu maqolada biz qishloq xo‘jaligi hayvonlarini sug‘urta qilish shartlarini taqdim etamiz.
Biz sizni hayvonlarni sug‘urta qilish tartibi, xatarlarning turlari va sug‘urta hodisasi sodir bo‘lganda zararni qoplash bilan tanishtiramiz.
Oziq-ovqat xavfsizligi qishloq xo‘jaligining strategik tarkibiy qismi sifatida mamlakatimizning butun aholisi taraqqiyoti va turmush darajasini bevosita ko‘rsatadi. Barcha qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, xususan, chorvachilik tarmog‘i oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan.
Qishloq xoʻjaligi sohasi tabiiy-iqlim sharoitlari bilan uzviy bogʻliqdir. Har qanday infeksiya hayvonlarga yuqsa, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilari katta moliyaviy yo‘qotishlarga duch kelishi va ushbu sohaga sarmoya kiritishdan bosh tortishi mumkin.
Bunday holatda sug‘urta himoyasi qishloq xo‘jaligiga moliyaviy resurslarni jalb qilishning kafolati bo‘lib, investitsiya kiritishni rag‘batlantiradi.
So‘nggi yillarda sifatsiz veterinariya preparatlarini qo‘llash va turli yuqumli kasalliklarning tarqalishi natijasida hayratlanarli darajada hayvonlar nobud bo‘lmoqda. Buning oqibatida chorvachilikka ixtisoslashgan fermer xo‘jaliklari va aholi katta zarar ko‘rmoqda.
Bunday vaziyatlar yuzaga kelganda yo‘qotishlarni qoplashning oqilona usuli sug‘urta mexanizmlarini o‘rnatishdir.
O‘zbekiston Respublikasi qishloq xo‘jaligida chorvachilik va chorvachilik bilan shug‘ullanuvchi fermer va dehqon xo‘jaliklari mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega.
Chorvachilikning rivojlanishi aholining iste’molchi uchun zarur bo‘lgan kundalik oziq-ovqat mahsulotlariga bo‘lgan ehtiyojini qondirmoqda.
Respublikamizda hayvonlarni sug‘urta qilish har bir mulkdorning ixtiyoriy istagidir. U O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 30-sentyabrdagi “Chorvachilik yo‘nalishida faoliyat yuritayotgan aholi xonadonlari va tadbirkorlik subyektlarida chorva mollarini sug‘urta qilish tartibi to‘g‘risida”gi qarori bilan tasdiqlangan Nizom orqali tartibga solinadi.
Qarorga ko‘ra, hayvonlarning alohida toifalari uchun sug‘urta hodisalari belgilangan.
1. Qoramol, qo‘y, echki, ot, tuya, cho‘chqa, parranda va mo‘ynali hayvonlar uchun – yong‘in, bo‘ron, to‘fon, toshqin, chaqmoq, zilzila, muzlash, elektr toki urishi (ular bilan bog‘liq bo‘lmagan ishlab chiqarish), zaharli o‘tlar yoki moddalar bilan zaharlanish, transport vositalari bilan to‘qnashuv, portlash, qor ko‘chkisi, yovvoyi hayvonlarning hujumi, suvga yoki qoyadan tushib ketish, talonchilik (agar jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan bo‘lsa), shuningdek o‘tkir tig‘li narsalardan jarohatlanishi yoki o‘lishi, 108 turdagi kasalliklar tufayli hayvonlarning nobud bo‘lishi yoki kasallikning tarqalishining oldini olish uchun muqarrar so‘yilishi majburiy so‘yish deb ta’riflanadi.
2. Asalarilar uchun – yong‘in, bo‘ron, to‘fon, toshqin, suv toshqini, chaqmoq urishi, zilzila, qattiq sovuqdan muzlash, kasallikdan o‘lim, o‘g‘irlik (agar shu munosabat bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan bo‘lsa).
3. Baliq uchun – bo‘ronlar, to‘fonlar, suv toshqini, zilzilalar, kasalliklar, anomal sovuq, muz migratsiyasi, portlashlar, baliq yeyuvchi qushlar (chaykalar, karabataklar) tomonidan buzilish, uchinchi shaxslarning qasddan harakatlari, o‘g‘irlik (ushbu fakt bo‘yicha jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan bo‘lsa) va boshqalar
Yuqoridagilarni umumlashtirgan holda, qishloq xo‘jaligi hayvonlarini tabiiy ofatlar, baxtsiz hodisalar, kasalliklar, majburiy so‘yish va o‘g‘irlikdan sug‘urta qilish mumkin.
Sug‘urta shartnomasi sug‘urtalovchi tomonidan ishlab chiqilgan sug‘urta shartnomasi shakliga muvofiq yuridik shaxs bilan tuziladi.
Jismoniy shaxs bilan ixtiyoriy sug‘urta shartnomasi sug‘urta mukofoti to‘langanidan keyin sug‘urta polisini berish yo‘li bilan tuziladi. Jismoniy shaxslarga beriladigan sug‘urta polisi sug‘urta shartnomasi hisoblanadi.
Chorva mollarining sug‘urta qiymatiga nisbatan eng yuqori sug‘urta summasi quyidagilar bilan belgilanadi:
Jismoniy shaxslarga tegishli hayvonlarning sug‘urta qiymati; sug‘urta shartnomasida sug‘urtalovchi va sug‘urta qildiruvchi o‘rtasida bozor narxlari asosida tuzilgan shartnoma asosida belgilanadi.
Hayvonlarni sug‘urtalash to‘lovi hayvonning sug‘urta summasining 8 foizi miqdorida belgilanadi.
Misol: Bir bosh sigirning bozor qiymati 5 million so‘m bo‘lib, uning 80 foiziga, ya’ni 4 million so‘mga sug‘urta shartnomasi tuzilgan.
4 million so‘mdan 320 ming so‘m (8%) miqdorida sug‘urta mukofoti to‘lanadi.
Sug‘urta polisi bir yil muddatga beriladi va bu davrda uy hayvonlari tabiiy ofatlar, baxtsiz hodisalar, kasalliklar, majburiy so‘yish yoki o‘g‘irlik natijasida vafot etgan taqdirda (agar bu borada jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan bo‘lsa) yetkazilgan zarar 4 million so‘m miqdorida qoplanadi.
Shartnomaning amal qilish muddati davomida sug‘urta tavakkalchiligi yuzaga kelgan taqdirda sug‘urta kompaniyasi bu haqda 5 kun ichida yozma yoki og‘zaki ravishda xabardor qilinishi kerak.
Ushbu bildirishnoma asosida sug‘urtalovchi 3 kun ichida chorva mollarining o‘limi, majburiy so‘yilishi yoki o‘g‘irlanishi to‘g‘risida dalolatnoma tuzadi.
Sug‘urta tovonini olish uchun sug‘urta qildiruvchi yoki uning ishonchli vakili dalolatnoma tuzilgandan keyin 2 kun ichida sug‘urtalovchiga ariza bilan murojaat qiladi.
Arizaga quyidagi hujjatlar ilova qilinadi:
Shuningdek, voqea tavsifiga ko‘ra:
Sug‘urtalovchi sug‘urta qildiruvchi hujjatlarni to‘liq taqdim etganidan keyin 15 kun ichida sug‘urta tovonini to‘lash yoki to‘lashni rad etish to‘g‘risida qaror qabul qiladi.
Sug‘urta tovonini to‘lashni rad etish to‘g‘risida qaror qabul qilingan taqdirda, sug‘urtalovchi bu haqda sug‘urta qildiruvchini sug‘urta tovonini to‘lashdan bosh tortishni asoslovchi sabablarni ko‘rsatgan holda xabardor qilishi shart.
Sug‘urta tovoni sug‘urtalovchi uni to‘lash to‘g‘risida qaror qabul qilgan kundan boshlab 5 kun ichida to‘lanadi.
Hayvonlar majburiy so‘yilganda sotilgan go‘sht va teri uchun olingan summa sug‘urta summasidan ushlab qolinadi va farq sug‘urta tovon sifatida belgilanadi.
Majburiy so‘yilgan hayvonning go‘shti iste’molga to‘liq yaroqsiz bo‘lsa, sug‘urta tovoni o‘lgan hayvonning sug‘urta summasiga muvofiq belgilanadi.
Go‘shtning to‘liq yoki qisman iste’mol qilish uchun yaroqliligi veterinariya mutaxassislari hamda go‘sht va go‘sht mahsulotlarining veterinariya-sanitariya ekspertizasi tomonidan so‘yilgan hayvonlarni veterinariya-sanitariya ekspertizasidan o‘tkazish qoidalariga muvofiq belgilanadi.
“O‘zagrosug‘urta” AJ boshqarmasi sug‘urta to‘lovlari departamenti direktori, iqtisod fanlari nomzodi Abdurashid Vahobov bilan birgalikda Irina Silkina tayyorlagan.
Ранее, в рубрике агрострахование мы рассказывали, как застраховать сады, виноградники, овощные культуры, сельскохозяйственную технику. В данном материале представлены условия страхования сельскохозяйственных животных.
Так каков порядок страхования животных,какие риски имеются и как возмещается ущерб при наступлении страхового случая?
Обеспечение продовольственной безопасности – это стратегически важный приоритет не только сферы сельского хозяйства, но и государства в целом. Для этого задействован весь комплекс сельскохозяйственного производства, в том числе и животноводство.
Природно-климатические условия играют определяющую роль в развитии аграрного сектора. В свою очередь,при появлении каких-либо инфекций, распространяющихся на животных, сельхозпроизводители могут столкнуться с существенными финансовыми потерями и отказом от инвестирования в данный сектор.
При подобном развитии событий страховая защита выступает гарантом и стимулом привлечения финансов и инвестиций в сельское хозяйство
В последние годы, из-за применения ветеринарных препаратов низкого качества и распространения различных инфекционных заболеваний погибает большое количество животных. В результате хозяйства, специализирующиеся на животноводстве несут большой ущерб. А это влияет на формирование ценообразования.
Разумным механизмом покрытия убытков при возникновении подобных ситуаций является страхование.
Полноценное развитие фермерских и дехканских хозяйств, занимающихся животноводством и скотоводством, имеет важное значение в плане наполнения внутреннего потребительского рынка и вносит весомый вклад в экономику страны.
Процесс страхования животных в республике осуществляется на добровольной основе по желанию их владельца. Оно регулируется Положением, утвержденным Постановлением Кабинета Министров Республики Узбекистан № 830 от 30 сентября 2019 года «О порядке страхования скота в домашних хозяйствах и хозяйствующих субъектах, осуществляющих деятельность в направлении животноводства».
Согласно Постановлению, определены страховые случаи для отдельных категорий животных.
Для крупнорогатого скота, овец, коз, лошадей, верблюдов, свиней, домашней птицы и пушных зверей – пожар, буря, ураган, наводнение, молния, землетрясение, обморожение, поражение электрическим током (производство не связанное с ним), отравление ядовитыми травами или веществами, наездом транспортных средств, взрывом, сходом лавины, нападением диких животных, падением в воду или со скалы, грабежом (если по этому поводу возбуждено уголовное дело), ранением или смертью от острых предметов, смерть от 108 видов болезней, когда гибель животных неизбежна или для предотвращения распространения болезни, определяется как вынужденный убой.
Для пчел – пожар, буря, ураган, наводнение, потоп, удар молнии, землетрясение, замерзание от сильного холода, смерть от болезней, кража (если по этому поводу возбуждено уголовное дело).
Для рыб – гибель вследствие бурь, ураганов, наводнений, землетрясений, болезней, аномальных холодов, миграции льдов, взрывов, порчи рыбоядными птицами (чайками, бакланами), умышленных действий третьих лиц, кражи (при наличии уголовного дела, возбужденного по данному факту) и др.
В общем получается, что застраховать сельскохозяйственных животных можно от стихийных бедствий, несчастных случаев, болезней, вынужденного убоя и кражи.
Договор страхования заключается с юридическим лицом в соответствии с формой договора страхования, разработанной страховщиком.
Договор добровольного страхования с физическим лицом оформляется путем выдачи страхового полиса, после уплаты страховой премии. Страховой полис, выданный физическому лицу, является договором страхования.
Максимальный размер страховой суммы по отношению к страховой стоимости скота определяется:
Страховая стоимость животных, находящихся в собственности физических лиц, определяется в договоре страхования на основании соглашения между страховщиком и страхователем исходя из рыночных цен.
Страховая премия по страхованию животных устанавливается в размере 8% от страховой суммы животного.
К примеру, если рыночная стоимость одной коровы составляет 5 млн сумов, договор страхования заключается на 80% от нее, то есть на 4 млн сумов.
Оплачивается страховой взнос в размере 320 тыс. сумов, это 8% от 4 млн сумов. Страховой полис выдается сроком на один год и в течение этого срока, в случае гибели домашних животных в результате стихийных бедствий, несчастных случаев, болезней, вынужденного убоя или кражи (если по этому поводу возбуждено уголовное дело), причиненный ущерб возмещается в размере 4 млн сумов.
В период действия договора в случае наступления страхового риска страховая организация должна быть уведомлена об этом в письменной или устной форме в течение 5 дней. На основании этого уведомления страховщик в течение 3 дней составляет акт о гибели, вынужденном забое или краже скота.
Для получения страхового возмещения страхователь или его уполномоченный представитель обращается к страховщику с заявлением в течение 2-х дней после составления акта.
К заявлению прилагаются следующие документы:
Также, в качестве описания страхового случая прилагаются:
В случае принятия решения об отказе в выплате страхового возмещения, страховщик уведомляет об этом страхователя с указанием причин, обосновывающих отказ в выплате страхового возмещения.
Страховое возмещение выплачивается в течение 5 дней со дня принятия решения страховщика о его выплате.
При принудительном забое животных, сумма, полученная за реализованное мясо и шкуру, вычитается из страховой суммы, а разница определяется как страховое возмещение.
Если мясо принудительно забитого животного полностью непригодно к употреблению, страховое возмещение определяется в соответствии со страховой суммой погибшего животного.
Полную или частичную пригодность мяса к употреблению в пищу определяют ветеринарные специалисты и ветеринарно-санитарная экспертиза мяса и мясных продуктов в соответствии с правилами ветеринарно-санитарной экспертизы убойных животных.
Материал подготовлен Ириной Силкиной вместе с Абдурашидом Вахобовым -Директором Департамента страховых выплат Управления АО «Узагросугурта», кандидатом экономических наук.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: