Bahor fasli daraxtlarning qiyg‘os gullashi bilan yanada go‘zaldir. Oramizda oppoq, pushtirang ko‘rinishdagi daraxt gullariga qarab, uning hosilini chamalaydigan insonlar ham bor. Mo‘l va sifatli hosil esa nafaqat daraxtning guliga, balki o‘sha gullarning changlanishiga ham bog‘liq bo‘ladi.
Yanvar oyida kuzatilgan keskin sovuq daraxtlarning gullashi, changlanishiga taʼsir qildimi? Nega bu yil daraxt gullarini changlatishda beminnat ko‘makchi bo‘lgan asalarilar kamnamo? Daraxtlar yaxshi changlanmasa, hosil olish mumkinmi? Barchani qiziqtirayotgan ushbu savollarga javob topish maqsadida Qishloq xo‘jaligi vazirligi huzuridagi Akademik Mahmud Mirzayev nomidagi bog‘dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot institutining tajriba maydoniga yo‘l oldik.
Gullashda yetakchi daraxtlar. Bahor mavsumida eng avvalo, bodom, o‘rik, keyin esa boshqa mevali daraxtlar gullashni boshlaydi. Gullash esa, bevosita changlanish bilan bog‘liq jarayondir.
Aksariyat mevali daraxtlar o‘zini-o‘zi changlata oladi. Mevali daraxtlar orasida qisman o‘zidan changlanuvchi navlar ham bor. Ularga shaftoli, olma, gilosning ayrim navlarini kiritish mumkin. Daraxtlarning o‘z vaqtida gullashida esa, foydali yig‘indi haroratining ahamiyati juda katta. Ushbu harorat yetarli bo‘lganda o‘simliklar uyg‘onib, gullashga, meva tugishga intiladi. Bunda foydali yig‘indi harorati — havo harorati +10 darajadan yuqori bo‘lishi lozim.
Serhosillik kafolati nimaga bog‘liq? Daraxt mevalarining serhosil va sifatli bo‘lishi aynan ularning gullash va changlanish davriga bog‘liq. Daraxtlardagi gul kurtaklarining yetarli darajada changlanmasligi, changlanish davrida havo haroratining noqulayligi, bog‘larda changlatuvchi navli daraxtning yo‘qligi gullash va changlanish davriga salbiy taʼsir ko‘rsatadi va hosildorlikni keskin kamayishiga olib keladi.
Keskin sovuqning ta’siri. Joriy yilning yanvar oyida kuzatilgan keskin sovuq daraxtlarga, ularning gullashiga qisman o‘z salbiy taʼsirini ko‘rsatdi. Ya’ni, bir yillik novdalar, shuningdek, hosil kurtaklariga sovuq taʼsir qildi. Ammo bu daraxtlar gullamaydi, ular meva tugmaydi degani emas. Mevali daraxtlarning gullari 50 foizgacha bo‘lishi yetarli hisoblanadi. Mana shu 50 foiz gullar mevaga aylansa ham sifatli va mo‘l hosil olish mumkin.
Daraxtlarning changlanishi. Bahor oylarida asosiy changlatuvchi hisoblangan asalarilarning kamayib ketishi daraxtlarning chetdan changlanishini pasaytirib yubordi. Changlovchi navlarning changi havodan og‘ir bo‘lgani bois, bularni hasharotlar yetkazib beradi. Shunda unumli va sifatli changlanish hosil bo‘ladi va mevalar bir tekisda shakllanadi. Hozirda mevalarni changlatuvchi asalarilarning kamayishi hisobiga ularni sunʼiy changlatish ham mumkin. Shu orqali daraxtlardan hosil olish imkoniyati yuzaga keladi. Sunʼiy changlatish uchun imkoniyat bo‘lsa, asalari qutilarini bog‘larga olib kelish va jarayonni tashkil etish yoki mevali daraxtlarning gullaridan changdonlar yig‘ib olinadi va bir sutka davomida quritiladi, so‘ngra har bir gulni alohida-alohida pepetkada changlatib chiqiladi. Shuningdek, chang aralashmasini maxsus suspenziyalar bilan aralashtirilib, sepish ham mumkin. Bunday changlatish asosan kattaroq bog‘lardagi daraxtlar uchun qo‘llaniladi. Shuni taʼkidlash kerak, sunʼiy changlatilganda mevalarning tugishi ko‘proq, sepilganda esa kamroq bo‘ladi.
Yovvoyi daraxtlar orqali changlatish. Daraxtlarni chetdan changlantirishda yovvoyi turlardan foydalanish ham yaxshi natija beradi. Olmaning yovvoyi turlarida aynan changlovchilik xususiyati juda yuqoriligi bois, ularning changi uzoq muddat saqlanib turadi, unuvchanligi yaxshi hamda boshqa navlarni ham changlatish xususiyatiga ega bo‘ladi. Yovvoyi turdagi o‘simliklarni istalgan navga changlatuvchi sifatida foydalanilsa, bu bir tomondan payvantag uchun urug‘ beradi, ikkinchi tomondan asosiy changlovchi sifatida barcha navlarni changlatadi.
Eski bog‘larni saqlab qolish. Yosh bog‘ni tashkil etayotganda har 10 ta qatordan so‘ng changlatuvchi navni ekish maqsadga muvofiq. Modomiki, katta bog‘ni tashkil qilib, uni changlatish kerak bo‘lsa, daraxtlar yaxshi gullaganida bir shoxga changlatuvchi navni iskana payvand usuli bilan ulanadi va bir daraxtda ikki-uchta nav shakllantiriladi. Buning evaziga, iskana payvanddan keyin bir-ikki yil o‘tib, novdalar va shoxlar gullaydi va payvand qilingan navning changini beradi. Shu orqali eski bog‘larni saqlab qolish va yuqori hosil olish mumkin.
Весна на первых порах особенно прекрасна цветением деревьев. Есть люди, которые, лишь взглянув на белые и розовые цветочки дерева, могут угадать, какой будет урожай. Известно, что большой и качественный урожай во многом зависит не только от самого цветка дерева, но и от процесса опыления.
Повлияли ли наблюдавшиеся в январе сильные заморозки на цветение и опыление деревьев? Почему пчёлы мало заметны в этом вопросе, ведь они являются отличными помощниками в опылении цветов деревьев? Можно ли собрать урожай, если деревья недостаточно опыляются? Чтобы найти ответы на интересующие всех вопросы, мы отправились на экспериментальную площадку Научно-исследовательского института садоводства, виноградарства и виноделия имени академика Махмуда Мирзаева при Министерстве сельского хозяйства Республики Узбекистан.
Деревья, цветущие самыми первыми. В весенний сезон раньше всех начинают цвести миндаль и абрикосы, а затем и другие фруктовые деревья. Однако цветение — это процесс, непосредственно связанный с опылением.
Большинство фруктовых деревьев могут опыляться самостоятельно, также есть и частично само-опыляемые сорта. К ним можно отнести персики, яблоки, некоторые сорта вишни. При этом в своевременном цветении деревьев большое значение имеет суточная суммарная температура. Когда воздух достаточно прогрет, растения пробуждаются и начинают цвести, заканчивая плодоношение. При этом температура воздуха должна быть выше +10 градусов.
Как можно гарантировать обильный урожай? Урожайность и качество плодов во многом зависят именно от периода их цветения и опыления. Недостаток опыления цветочных почек на деревьях, неблагоприятная температура воздуха в период опыления, отсутствие в садах деревьев, выполняющих функцию опылителей, – всё это отрицательно сказывается на процессе и приводит к резкому снижению урожайности.
Последствия резкого похолодания. Сильные морозы, наблюдавшиеся в январе этого года, частично негативно сказались на деревьях и их цветении. В результате, однолетние ростки подверглись воздействию сильного холода, что сказалось на развитии почек. Но то, что эти деревья не цветут, не означает, что они не будут плодоносить. Считается достаточным, чтобы фруктовые деревья имели до 50 процентов цветков. Даже если эта половина превратится в плоды, можно получить качественный и обильный урожай.
Опыление деревьев. Сокращение количества пчел, которые, безусловно, являются основными опылителями в весенние месяцы, привело к снижению внешнего опыления деревьев. Поскольку пыльца, вырабатываемая деревьями-опылителями, тяжелее воздуха, то она переносится насекомыми. При этом происходит плодородное и качественное опыление, и плоды формируются равномерно. Сегодня, из-за снижения количества пчел также проводится искусственное опыление плодов. Благодаря этому появляется возможность получить хороший урожай в садах. При наличии возможности искусственного опыления в сады приносят пчелиные улья или собирают пыльцу с цветков плодовых деревьев, сушат её в течение суток, а затем опыляют каждый цветок по отдельности пипеткой. Также порошкообразную смесь можно смешивать и опрыскивать специальными суспензиями. Такое опыление в основном используется в больших садах. Следует отметить, что при искусственном опылении истощение плодов происходит в большей степени, нежели при опрыскивании.
Опыление через дикорастущие виды деревьев. Хороший эффект при внешнем опылении деревьев также дает использование дикорастущих видов. Из-за того, что у дикорастущих сортов яблони очень высокая степень опыления, их пыльца сохраняется в течение длительного времени и обладает хорошей всхожестью, а также способностью опылять другие сорта. При использовании дикорастущих видов в качестве опылителей других сортов, с одной стороны, дает возможность получить семена для прививки, а с другой стороны, опыляются деревья вокруг.
Как сохранить старые сады? При обустройстве нового сада желательно высаживать сорт-опылитель через каждые 10 рядов. Когда вы разбиваете большой сад и нужно его хорошенько опылить в условиях цветения, то ветке прививают сорт-опылитель, при этом на одном дереве собирают сразу два-три сорта. В свою очередь, через год-два после прививки ветки зацветут и начнут выпускать пыльцу привитого сорта. Благодаря этому можно сохранить старые сады и получить богатый урожай.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: