Qishloq xo‘jaligi tizimi va sohasini atroflicha tahlil qilish va islohotlarni joylarda ko‘zdan kechirish maqsadida O‘zbekistonlik mutaxassislardan iborat ishchi guruh Ozarbayjonda bo‘lib turganligini xabar qilgan edik. Bugun delegatsiya a’zolari kun tartibidan o‘rin olgan navbatdagi uchrashuvni o‘tkazish uchun navbatdagi manzilga yo‘l oldi. Muloqot uchun navbatdagi lokatsiya Ozarbayjon agrosug‘urta fondi bo‘ldi.
Eslatib o‘tamiz, Ozarbayjonning umumiy maydoni 86,6 ming km2, shundan quruqlik qismi 98,4, suv qismi esa 1,6 foizni tashkil qiladi. Aholisi 10,5 mln kishi. Ekin maydonlari 1 860 000 ga, shuning 1 787 973 gektari to‘liq ekin-tikin ishlariga qamrab olingan. Mana shu yerlarda dehqonchilik qiladigan fermerlarning 14 foizi agrosug‘urta tizimining to‘liq a’zosi hisoblanadi.
Ozarbayjonda agrar tizimni subsidiya qilish masalasiga davlat tomonidan ustuvor vazifa sifatida qaraladi. Agro tarmoqni isloh qilishga bu yerda 2002-yildan jiddiy kirishilgan. Yo‘nalish va bir birini takrorlovchi funksiyalar qisqartirishga yuz tutgan. Ishlaydigan va amaliy foydasi bor tizimga asos solishga o‘tildi. 2020-yilda mana shu islohotlarning natijasi sifatida Agrosug‘urta jamg‘armasi tashkil qilindi. Aslida fondning bugungi ishini qilayotgan 24 ta kompaniya bo‘lgan. Ammo jamg‘armaga asos solinishi bilan bu kompaniyalar ishi muvofiqlashdi.
Turkiya, Isroil va Yevropa ittifoqi mamlakatlarida tijorat sug‘urtasi tizimi muvaffaqiyatli faoliyat yuritadi. Lekin bu o‘z nomi bilan tijorat asosida qurilgan tizim. Ya’ni jamg‘armalar faqat foyda olishni ko‘zlaydi va manfaat uchungina xizmat ko‘rsatadi. Bu ham tijoriy loyiha.
Ammo dunyoda notijorat usuli ham bor. Mana shu tizimni Ozarbayjon o‘zining qishloq xo‘jaligi tizimiga tatbiq qila oldi. Natija yomon emas. Yaqin 3 yil ichidan sohaga qarash, taraqqiyotga erishishda ustivorlik yaqqol fond tarafda. Bunda bizdagi davlat xususiy sheriklik tamoyiliga o‘xshagan tizim yaratilgan. Davlat har tomonlama fermerga madad beradi. Uning yerga baraka urug‘i qadab, eksportga qadar mahsulot yetishtirishi, qadoqlashi va saqlashlariga zamin yaratib beradi. Misol uchun, biror tumandagi fermer qishloq xo‘jaligi mahsuloti yetishtirishga ahd qiladi. U o‘z navbatida mazkur maqsad uchun subsidiya ajratilishiga doir elektron platformaga murojaat qilib, ariza bitadi. Ozarbayjonda fermerga xizmat ko‘rsatuvchi agromarkazlar “dayim” deb ataladi. Mana shu yerda uning ishi hal bo‘ladi. Ortiqcha buyruqbozlik va san-salorlikka yo‘l yo‘q. Demak, fermer ma’lum mablag‘ga ega bo‘ldi. U yer solig‘idan tashqari barcha soliq va majburiy to‘lovlardan subsidiya muddati o‘tkunga qadar ozod qilinadi. 5 yil muddatga foizsiz mablag‘ ajratiladi. Fermer oladigan barcha qishloq xo‘jaligi texnikasi QQSdan ozod qilinadi. Mablag‘ ham fermerning kartasiga tashlab beriladi. E’tibor berayapsizki, barcha jarayon shaffof va raqamlashtirilgan. Fermer esa berilgan mablag‘ning 25 foizini naqd pul shakliga keltira oladi. Qolgan 75 foizini esa mahsulot yetishtirish bilan bog‘liq sarf-xarajatlarga yo‘naltiradi. Bunda pulning bu qismi qaerga, kimga va nima maqsadda o‘tkazilayotgani ko‘rinib turadi. Mana shu tizim fermerni mablag‘ni to‘g‘ri tasarruf qilishi uchun bosh omil. O‘z navbatida fermer ham bu imkoniyatda to‘g‘ri foydalanib, mahsulot yetishtirish va uni tashqi bozorga yo‘naltirishga har tomonlama harakat qiladi. Chunki bu unga yangi subsidiyaga ega bo‘lish va avvalgilarini erta so‘ndirishga asos hamdir. Lekin bu yerda asosiy masala fermerga ortiqcha marja va manfaat evaziga
Mablag‘ ta’minotini yuklash emas. Ishlayman degan va bu borada yetarli tajribaga ega barchaga birdek sharoit yaratish. Fond fermerdan foyda ko‘rmaydi. Pul ko‘rinishida. U fermer va uni ish tashkil qilishidan manfaatdor. Eksport va tashqi bozorlarga yo‘l ochilishi orqali mana shu masalalar o‘z yechimiga ega bo‘ladi. Bu biz ko‘zimiz bilan ko‘rgan va o‘rgangan tizimning ijobiy tomonlari.
Yana bir mulohaza. Agrosubsidiya fondining bu tarzda ish tashkil qilishi, o‘z navbatida sohada innovatsion yondashuv, fermerni qo‘llash va samarali boshqaruvni yuzaga keltiradi. Bu esa Ozarbayjon qishloq xo‘jaligining asosi hamdir. Ayni kunda bu yerda 7 ta sug‘urta kompaniyasi muvaffaqiyatli faoliyat yuritib kelmoqda. Bu islohotlar natijasida yuqorida yozganimiz, 24 ta kompaniya maqbullashuvi ortidan bozorda qolgan kompaniyalar soni demak. Agrosug‘urta fondi esa, mana shu kompaniyalar faoliyatini muvofiqlashtirib, vujudga keladigan havflarni boshqarish hamda sug‘urta kompaniyalarining operatori vazifasini o‘taydi.
Мы уже сообщали о том, что рабочая группа в составе отечественных экспертов и специалистов находится в Азербайджане с целью всестороннего изучения нововведений и реформ в аграрном секторе этой страны. Сегодня члены делегации отправились на следующий объект, посещение которого входило в программу визита. Очередной локацией стал Азербайджанский фонд агрострахования.
Напомним, что общая площадь страны составляет 86,6 тысяч квадратных километров, из них на сушу приходится 98,4 процента, а на водную часть — 1,6 процента. Население страны составляет 10,5 миллионов человек. В Азербайджане 1 860 000 гектар посевных площадей, из которых 1 787 973 гектара используются для посева. 14 процентов фермеров, работающих на этих землях, являются полноправными участниками системы агрострахования.
В Азербайджане вопрос субсидирования аграрного сектора рассматривается государством как приоритетный. С 2002 года здесь всерьез занялись реформированием сферы и заложили основу системы, которая эффективно работает и имеет ряд преимуществ. В 2020 году в результате этих реформ был создан фонд агрострахования. До этого функции фонда выполняли 24 компании и с момента основания фонда работа этих компаний стала централизованной. Система коммерческого страхования успешно работает в Турции, Израиле и странах Евросоюза. При этом данная система полностью выстроена на основе коммерции. Иными словами, фонд нацелен исключительно на получение прибыли и оказывает только коммерческие услуги. Но в мире есть и некоммерческие методы функционирования таких фондов.
Азербайджан сумел, что называется, найти золотую середину в этом вопросе. За три года прогресс в агросфере сегодня во многом ассоциируется с деятельностью фонда. При этом была создана система, аналогичная нашему принципу государственно-частного партнерства. Государство всячески поддерживает фермеров и помогает создавать всю производственную цепочку – от посадки семян до упаковки и отправки на экспорт. Например, фермер в каком-либо районе решает выращивать сельскохозяйственную продукцию и обращается с соответствующей заявкой на получение субсидирования через электронную площадку. Сельскохозяйственные центры, обслуживающие фермеров в Азербайджане, называются «дайым». Здесь и решаются все вопросы без бюрократизма и волокиты. В итоге фермер получает запрашиваемые средства. При этом он освобождается от всех видов налога и обязательных платежей, за исключением земельного налога, до окончания субсидирования. Беспроцентные средства выделяются сроком на пять лет. Вся сельскохозяйственная техника, приобретаемая фермером, освобождена от НДС.
Весь процесс кредитования прозрачен и оцифрован. Выделяемая сумма перечисляется на карту фермера. 25 процентов субсидии фермер может обналичить, при этом остальные 75 процентов идут на производственные затраты. При этом можно проследить, куда, кому и с какой целью перечисляется эти средства. Данная система позволяет фермерам эффективно управлять своими деньгами. В свою очередь, фермер прилагает все усилия, чтобы использовать эту возможность для выращивания продукции и её реализации на внешних рынках. Фермер имеет возможность досрочного погашения субсидии и получения следующей дотации, но главное здесь заключается в том, что фермер не облагается излишними процентами.
Приоритет – это создание равных условий для всех, кто хочет работать и имеет достаточный опыт в этой сфере. Фонд не получает прибыль за счёт фермера, он заинтересован только в увеличении объемов производства сельскохозяйственной продукции. Фонд помогает решить вопросы экспорта и выхода на зарубежные рынки. Это положительные стороны системы, которую мы изучали и смогли убедиться во всем своими глазами.
В свою очередь, организация работы фонда агросубсидирования подобным образом стимулирует инновационные подходы в процессе поддержки и эффективного управления агросферы. Это основа сельского хозяйства Азербайджана. Сегодня здесь успешно работают 7 страховых компаний.
Именно столько организаций осталось на рынке после оптимизации 24 компаний. Фонд агрострахования координирует деятельность этих компаний, управляет рисками и выступает в качестве оператора.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: