Qashqadaryo viloyati Chiroqchi tumanida Solih Rajabov tomorqa xo‘jaligida tarvuz pishib yetildi. Taʼkidlash kerak, bu natija respublika bo‘yicha 2022-yildagi ilk tarvuz hosili sanaladi. Ushbu nav Gollandiyaning “Nunxims” firmasiga tegishli “Dolbi” ko‘chatidan yetishtirilgan. Dekabr oyida yerga qadalgan urug‘ aprel oyi o‘rtasida o‘z mevasini berdi va tarvuz hosili mavsumini ochdi.
Solih Rajabovning taʼkidlashicha, aprel oyida hosilga kirgan poliz ekini O‘zbekistondagi eng ertapishar nav hisoblanadi. Janubiy hudud hisoblangan Qashqadaryo viloyatida 2021-yilda tarvuz har yilgi muddatdan bir yarim oy erta ekilgan. Avvaliga ko‘chati yetishtirilib, keyin usti yopiq dugasimon issiqxonaga o‘tkazilgan. Asosan qo‘lda changlantirilgan va eʼtiborlisi, to‘liq mahalliy o‘g‘itlar yordamida o‘g‘itlangan. Hech qanday kimyoviy moddalardan foydalanilmagan. Pishib yetilgunga qadar 6-7 marta sug‘orilgan. Ayni kunlarda tarvuzning birinchi terimi sotuvga chiqarilib, ikkinchi terimi yig‘ilmoqda.
Eʼtiboringizga O‘zR Qishloq xo‘jaligi vazirligi huzuridagi Sabzavot, poliz ekinlari va kartoshkachilik ilmiy-tadqiqot instituti olimlari tomonidan tarvuzni intensiv usulda yetishtirish bo‘yicha tavsiyalarini havola etamiz.
Intensiv usulda tarvuz mahsulotini yetishtirish
Ertagi tarvuz mahsulotlarini yetishtirish usullari orasida tuproqni mulchalash, ekinni ko‘chatdan ekish, vaqtinchalik plyonka-yopqich ostida ko‘chatidan va urug‘idan mulchalab ekish, himoyalangan isitiladigan va isitilmaydigan issiqxonalarda yetishtirish kabi usullar qo‘llaniladi.
Birinchi usul. Tuproqni mulchalash. Mulchalash ishi urug‘ ekish bilan bir vaqtda yoki ekishdan keyin o‘tkaziladi. Bunda ekin qatorlari ustiga plyonka yopilib, uning chetlari tuproq bilan bostirib qo‘yiladi. Ekin maysalari paydo bo‘lganidan keyin o‘simliklarning yuzaga chiqib olishi uchun ularning ustiga to‘g‘rilab plyonkadan teshiklar ochib qo‘yiladi. Plyonka o‘simliklar butun vegetatsiya davri davomida qoldirilib, hosil tukkandan so‘ng olib tashlanadi. Bu usulda ekin ochiq yerga ekish muddatidan bir-ikki xafta ilgari ekiladi. Tuproqni mulchalab ko‘chat bilan ekish usulida ham ertagi mahsulot olish imkoniyatiga ega bo‘linadi.
Ko‘chat tayyorlash. Ko‘chat tayyorlash uchun chim o‘sgan tuproq yaxshilab elanadi. Elangan tuproqqa 4:1 (tuproq: chirigan go‘ng) nisbatda chirigan go‘ng solib aralashtiriladi. Agar go‘ng chirigan bo‘lmasa, yangi go‘ng 2-3 oy yoki kamida 1 oy suvda chiritiladi. Bunda go‘ng qisman zararsizlantiriladi, begona o‘tlar suv tagiga tushadi yoki unuvchanligini yo‘qotadi.Tayyorlangan aralashmani 10x10x14 sm hajmdagi polietilen stakanchalarga solinadi. Bir gektarga 7,1–7,5 mingta, agar kalta palakli nav bo‘lsa, 10,5 mingta stakancha tayyorlanadi. Urug‘lar to‘rt muddatda ekiladi: birinchisi juda ertagi hosil olish uchun dekabrning uchinchi o‘n kunligida va ikkinchisi fevralning birinchi besh kunligida. Uchinchisi mart oyining birinchi o‘n kunligida, to‘rtinchisi g‘aladan bo‘shagan yerlar uchun may oyida ekiladi. Urug‘lar unib chiqib, ko‘chatlar 1–2 ta chin barg chiqarganda ularni birinchi oziqlantirish tadbiri bajariladi. Bunda har 10 litr suvga 13–15 gramm azotli, 18–20 gramm fosforli va 15–20 gramm kaliyli o‘g‘itlar solib eritiladi va sug‘oriladi. Ushbu eritma har 3–3,5 m2 maydondagi ko‘chatlarni oziqlantirish uchun sarflanadi. Ko‘chatlarni ikkinchi oziqlantirish ularni dalaga ekishdan 10–15 kun oldin amalga oshirilib, bunda yuqorida taʼkidlangan o‘g‘itlar miqdori ikki marotaba ko‘proq qo‘shilgan holda bajariladi. Ko‘chatlar 4 ta chin barg paydo bo‘lganda ochiq maydonga olib chiqib ekiladi.
Ikkinchi usul. Ekinni ko‘chatdan ekish. Tarvuz yetishtirishni tezlashtirishning eng samarali usuli ochiq yerlarga ekinni ko‘chatdan ekishdir. Olingan ariqlarga mulcha qilib oq plyonka qoplanadi. Plyonka har 70 sm oralig‘ida teshib chiqiladi. Teshib chiqilgan joylarga fosforli o‘g‘it suyultirib solinadi. Suyultirilgan fosforni tayyorlash uchun 10 litr suvga 2 kg ammofos o‘g‘iti solinib qaynatiladi va eritiladi. Tayyorlangan eritma 10 l suvda aralashtiriladi va har bir uyaga 1 litr hisobida quyib chiqiladi. Bir gektar maydonga 100 kg fosforli o‘g‘it sarflanadi. Bir gektarga 7100 dona ko‘chat o‘tqaziladi.
Uchinchi usul. Vaqtinchalik plyonka-yopqich ostida ko‘chatidan mulchalab ekish. Vaqtinchalik plyonkali-yopqich ostida o‘stirish uchun tarvuzning tezpishar, qisqa palakli, kasallikka chidamli navlaridan foydalaniladi. Maxsus tayorlangan 35-45 kunlik ko‘chatlar ekilib bir qavatli duga qilib polietilen plyonka qoplanadi. Yerga ko‘chat o‘tqazilgandan yoki urug‘ ekilgandan keyin darhol tunnel ko‘rinishidagi plyonkali yopqich o‘rnatishga kirishish kerak. Har bir tunnel o‘rtasidan sug‘orish jo‘yagi o‘tgan tasma yerning ikki ekin qatorini yopadi. Tunnelning kengligi 160-180 sm, balandligi 60-70 sm, uzunligi (50-60 m) sharoitga qarab bo‘ladi. Tasmalar orasidagi bo‘shliq 180-190 sm bo‘lib, ochiq qoldiriladi va u yo‘lak hizmatini o‘taydi. Keyinchalik bu yo‘lakka o‘simlikning palagi joylashadi. Tunnel o‘rnatishda avval uning yoysimon sinch (karkas)i o‘rnatiladi. Yoysimon sinch yo‘g‘onlik kesmasi 4-6 mm va uzunligi 2,8-3,0 m simlardan tayyorlanadi. Yoyning uchlari yerga 20-25 sm botiriladi, oralig‘i 1,0-1,5 m bo‘ladi. Yoylar bir-biriga 1-3 qator qilib, kanop (tizimga) bilan bog‘lanadi. Sinchning ustiga tunnel uzunligicha qilib 2,8-3,0 m kenglikdagi plyonka yopiladi, plyonkaning chetlari tuproq bilan bostiriladi. Tunnelning ikkala uchida plyonkalarning uchi qoziqlarga bog‘lab qo‘yiladi. 1 gektar maydonga tunnel qurish uchun 800-1000 kg plyonka, 1200-1300 kg po‘lat sim, 200-250 ta qoziq va 20-25 kg kanop ishlatiladi. Qulay ob-havo boshlanganda kunduzi tunnel yon tomonlarining bir necha joyidan ochib shamollatiladi. Respublikamizning viloyatlarida erta muddatda plyonka-yopqichlarning termos usulidan foydalanish eng oddiy va arzon xili hamda ertagi yuqori hosil va iqtisodiy samara olish usulidir.
Hosilni yig‘ishtirish. Birinchi usulda hosil iyun oyining uchinchi dekadasida, ikkinchi usulda iyun oyining birinchi yarmida va uchinchi usulda may oyining uchinchi o‘n kunligida uziladi. Takroriy muddatda ekilgan to‘rtinchi usulda sentyabr oyining uchinchi o‘n kunligida mevalar pishib yetiladi va yoppasiga terib olinadi. Albatta, mevalarning pishib yetilish davri ob-havo, tuproq sharoiti, ekish muddatlari, navlarning erta yoki o‘rtapisharligiga bog‘liq holda o‘zgaradi.
Арбуз созрел на приусадебном участке Солиха Раджабова в Чиракчинском районе Кашкадарьинской области. Стоит отметить, что это первый урожай арбузов в стране в 2022 году. Этот сорт выращен из саженцев «Долби», принадлежащих голландской компании Nunxims. Семена, посаженные в землю в декабре, дали плоды в середине апреля и открыли сезон сбора урожая арбузов.
По словам самого Солиха Раджабова, урожай бахчевых, собираемый в апреле, является самым ранним сортом в Узбекистане. В южном регионе страны –Кашкадарьинской области в 2021 году арбуз посадили на полтора месяца раньше обычного. Сначала вырастили рассаду, а затем перенесли ее в крытую дугообразную теплицу. В основном опыляли вручную и, что самое главное, полностью подкармливали местными удобрениями. Не пользовались никакими химическими веществами. Поливали всего 6–7 раз до созревания. В эти дни реализуется первый урожай арбузов и идет сбор второго.
Предлагаем вашему вниманию рекомендации ученых НИИ овощебахчевых культур и картофеля при Министерстве сельского хозяйства РУ по выращиванию арбузов интенсивным способом.
Выращивание арбуза интенсивным способом
При выращивании раннеспелых арбузов применяются такие способы, как мульчирование почвы, посадка рассады, посадка рассады и семян под временным пленочным укрытием с мульчированием почвы, выращивание в защищенных отапливаемых и неотапливаемых теплицах.
Первый способ. Мульчирование почвы. Мульчирование проводят одновременно с посевом или после посева семян. При этом ряды с посевами накрывают пленкой, края которой засыпают землей. После того как появляются всходы, прямо над ними в пленке делаются отверстия, чтобы растения могли прорасти. Пленку оставляют в течение всего вегетационного периода и удаляют после образования завязи. При этом способе культуру высевают в открытый грунт за неделю-две до срока посадки других культур. Метод мульчирования почвы и посадки рассады также дает возможность получить раннеспелый урожай.
Подготовка рассады. Для подготовки рассады дернистую почву хорошо просеивают. В просеянную почву добавляют перепревший навоз в соотношении 4:1 (почва: перепревший навоз). Если навоз не перегнил, новый навоз нужно гнить в воде 2–3 месяца или минимум 1 месяц. При этом навоз частично обеззараживается, сорняки попадают под воду или теряют всхожесть. Приготовленную смесь высыпают в полиэтиленовые стаканчики размером 10х10х14 см. На один гектар подготавливают 7,1–7,5 тыс. штук стаканчиков, а при наличии короткостебельных сортов – 10,5 тыс. штук. Семена высевают в четыре периода: первый – в третьей декаде декабря для получения очень раннего урожая, второй – в первые пять дней февраля. Третий – высаживают в первой декаде марта, а четвертый – в мае на освободившихся от зерна полях. Первую подкормку проводят, когда семена прорастают и появляется 1–2 листа симподий. На каждые 10 л воды растворяют 13–15 г азотных, 18–20 г фосфорных и 15–20 г калийных удобрений, затем поливают растения. Данным количеством раствора можно подкормить рассаду на 3–3,5 м2 площади. Вторую подкормку рассады проводят за 10–15 дней до высадки в открытый грунт с внесением в два раза большего количества указанных выше удобрений. Рассаду высаживают в открытый грунт при появлении 4 листов симподий.
Второй метод. Посадка рассады. Самый действенный способ ускорить урожай арбузов – высадить их в открытый грунт. Нарезанные борозды мульчируют и закрывают белой пленкой. Пленка прокалывается через каждые 70 см. В отверстия наливают разбавленное в воде фосфорное удобрение. Для приготовления разбавленного фосфора в 10 л воды кипятят до растворения 2 кг аммофосного удобрения. Приготовленный раствор смешивают с 10 л воды и заливают в каждую ячейку из расчета 1 л. На 1 га используют 100 кг фосфорных удобрений. На гектар высаживают 7 100 саженцев.
Третий метод. Посадка рассады мульчированием под временным пленочным покрытием. Для выращивания под временным пленочным покрытием используют быстроспелые, короткостебельные устойчивые к болезням сорта арбуза. Специально подготовленные 35–45-дневные саженцы высаживают и накрывают одним слоем дугообразной полиэтиленовой пленки. После посадки рассады или посева семян в грунт необходимо сразу приступать к монтажу тоннельного пленочного покрытия. Арык в середине туннелей обеспечивает водой два ряда посевов. Ширина тоннеля составляет 160–180 см, высота – 60–70 см, длина – 50–60 м в зависимости от условий. Пространство между тоннелями 180–190 см, которое оставляется открытым и служит проходом. Позже в этом проходе будет размещен стебель растения. При монтаже тоннеля сначала устанавливают его арочный каркас. Дуга изготавливается из проволоки сечением 4–6 мм и длиной 2,8–3,0 м. Концы дуги погружают в землю на глубину 20–25 см, с расстоянием 1,0–1,5 м. Дуги соединяются между собой пеньковой нитью в 1–3 ряда. Поверх каркаса по длине тоннеля закрывают пленкой шириной 2,8–3,0 м, края пленки засыпают грунтом. На обоих концах туннеля концы пленки привязываются к колышкам. На строительство тоннеля на 1 га уходит 800–1000 кг пленки, 1200–1300 кг стальной проволоки, 200–250 колышей и 20–25 кг пеньковой нити. Днем, когда стоит благоприятная погода, тоннель проветривают, открывая несколько мест по бокам. В регионах страны применение термосного метода пленочных покрытий в ранние сроки является наиболее простым и дешевым способом, а также методом получения высоких урожаев и экономической эффективности.
Сбор урожая. По первому способу урожай собирают в третьей декаде июня, по второму – в первой половине июня, по третьему – в третьей декаде мая. При четвертом способе повторного посева плоды созревают и собирают в третьей декаде сентября. Сроки созревания плодов меняются в зависимости от погоды, состояния почвы, сроков посадки, раннеспелости или среднеспелости сортов.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: