So‘nggi paytlarda butun dunyoda organik mahsulotlar, organik dehqonchilik kabi atamalar ommalashib bormoqda. Organik qishloq xo‘jaligi deganda o‘zi nima nazarda tutiladi? Organik meva-sabzavotlarni yetishtirish agrotexnologiyasi, amalda keng qo‘llanilayotgan anʼanaviy agrotexnologiyadan foydalanib yetishtirilgan mahsulotlardan nimasi bilan farq qiladi?
Ayni paytda har qanday mamlakat aholisining 80-90 foizida salomatlik ko‘rsatkichlari bo‘yicha meʼyordan og‘ish kuzatiladi. Buning muhim sabablaridan biri – yuzaga kelgan ovqatlanish tizimi hisoblanadi. Aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamiga mansub, shuningdek sog‘lom ovqatlanish tarziga rioya qilmaydigan insonlarda ko‘plab vitaminlar, mineral tuzlar, antioksidantlar va boshqa biologik faol moddalar yetishmasligi aniqlanmoqda.
Millat salomatligi insonning ovqatlanishi va isteʼmol qilayotgan mahsulot sifati va xavfsizlik ko‘rsatkichlari meʼyorlariga bog‘liqligi hisobga olingan holda, aholining sog‘lom ovqatlanishini taʼminlashga davlat siyosati darajasida eʼtibor qaratiladi. Mamlakatimizda ushbu yo‘nalish bo‘yicha joriy yilning aprel oyida qabul qilingan “Organik mahsulotlar to‘g‘risida”gi Qonun doirasida tartibga solinadi.
Ekologik omillar
Organik mahsulotlar ishlab chiqarishda avvalo iqlim, tuproq, relyef sharoiti hamda suv taʼminoti singari omillar inobatga olinadi. Ekologik sharoitlarga bog‘liq ravishda toza mahsulot yetishtirish sug‘oriladigan, lalmi, sizot suvlari yer yuzasiga yaqin joylashgan, sho‘rlangan, eroziyaga moyil yerlarda amalga oshiriladi.
Organik mahsulot ishlab chiqarishda tuproq sog‘lom, uning tabiiy unumdorligi yuqori (ball bonniteti 60 dan ko‘p) bo‘lishi kerak, tuproq zichligi, g‘ovakligi, gumus, mikroorganizmlar, organik moddalar miqdori kabilarga qator talablar qo‘yiladi.
Organik mahsulotlar yetishtirishda suvga qo‘yiladigan talablar
O‘zbekistonda suv sifatini integral baholash uchun suv ifloslanishi indeksidan (SII) foydalaniladi. Respublikamizda qabul qilingan tasniflashga ko‘ra, yer usti suv obyektlari 7 toifaga bo‘linadi:
Organik qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirishda 1-3 toifadagi suvlardan foydalanish tavsiya qilinadi.
Mineral o‘g‘itlar taʼsiri
Qadimda yer juda hosildor, turli minerallar, o‘g‘itlarga boy bo‘lgan. So‘nggi paytlarda tabiiy minerallar bilan to‘yingan yerlarni topish muammoli masala. Eng boy va to‘yingan yerlar vulqonlarga yaqin joylashgan, dengiz tubidagi yerlar hisoblanadi.
Yerni boyitish maqsadida meneral o‘g‘itlar meʼyoridan ortiqcha solinganda, ularning asosiy qismi o‘simliklar bilan o‘zlashtiriladi, qolgan qismi esa tuproqda ekinlar o‘zlashtira olmaydigan shaklda to‘planib qoladi. Nitrat va fosfat tuzlari shakliga o‘tadi. Ular suv taʼsirida asta-sekin erib, yerning chuqur qatlamlarigacha (12 m gacha) suv bilan yetib borib, sizot suvlariga qo‘shiladi va ularni ifloslantiradi. Yerga fosforli o‘g‘itlar berilganda faqat fosfat tuzlari sifatida to‘planmasdan, balki og‘ir metallar ham to‘planishiga olib keladi.
Yillar davomida kimyoviy moddalarni meʼyoridan oshiq qo‘llash oqibatida tuproq zaharli moddalarga to‘yinib boradi, tuproqdan o‘simlik ildizi orqali butun organlariga tarqaladi va o‘simlikning hosili tarkibida belgilangan meʼyorlardan yuqori miqdorda saqlanadi. Ushbu zaharli kimyoviy moddalar o‘simliklarga va boshqa barcha tirik organizmlarga o‘zining salbiy taʼsirini ko‘rsatadi.
Shu bois ham organik dehqonchilikda turli kimyoviy moddalar qo‘llanilishi taqiqlanadi. Buning o‘rniga toza, tabiiy o‘g‘itlar (go‘ng, somon, kompostlar, siderat ekinlar va boshqa organik mahsulotlar)dan foydalaniladi.
Almashlab va navbatlab ekish
Organik mahsulotlar ishlab chiqarishga maxsus ekologik omillar hisobga olingan holda yerdan samarali foydalanish, tuproq unumdorligini saqlash va oshirib borishga eʼtibor qaratiladi. Jumladan:
Siderat o‘g‘itlardan foydalanish
Organik dehqonchilikda dukkakli-don ekinlari maxsus ekilib, yetishtiriladi va yerga siderat o‘g‘it sifatida to‘shaladi.
Siderat o‘g‘itlarning afzalliklari shundaki:
Siderat o‘g‘itlari sifatida beda, soya, loviya kabilardan keng foydalaniladi.
Urug‘lik tizimi. Organik mahsulotlar ishlab chiqarishda urug‘chilik tizimi katta ahamiyatga ega. Shuning uchun ham yetishtiriladigan har bir ekinning urug‘i yuqori navli va sifatli bo‘lishini taʼminlash zarur.
Umuman olganda, organik dexqonchilik – bu dehqonchilikni tabiiy jarayonlar asosida yuritishdir. Bunga ekin maydonlarini ko‘proq organik o‘g‘itlar solish, shudgorlashni o‘tmishdosh ekin va ekin turlariga bog‘liq holda amalga oshirish, ko‘kat o‘g‘itlaridan keng foydalanish, tuproqning mexanik-fizik xossalarini oshirish, (chuqur yumshatish, tuproq qatlamlari bo‘yicha har xil chuqurlikka organik moddalar solish, kelib chiqishi manbasi organik chiqindilardan tashkil topgan yashil o‘g‘itlar bilan yer ustini mulchalash), ekinlarni sug‘orishda ilmiy asoslangan sug‘orish tartiblaridan foydalanish, sug‘orish usullari va elementlarini to‘g‘ri tanlash, tuproqda foydali mikroorganizmlarni ko‘paytirish kabilar kiradi.
Yurtimizda bu yo‘nalish nisbatan yangi bo‘lishiga qaramay, istiqbollidir. Rivojlangan davlatlarda bunday mahsulotlar anʼanaviy agrotexnologiyadan foydalanib yetishtirilgan mahsulotlarga nisbatan qimmatroq narxlarda sotilishini inobatga olsak, bu yo‘nalishda faoliyat yuritishga qaror qilgan agrar soha vakillari daromadlarini sezilarli darajada oshirish imkoniga ega bo‘lishadi.
Bu qiziq! Rivojlangan davlatlarda hatto organik ekinlarni himoyalashga mo‘ljallangan maxsus texnika vositalari mavjud. Masalan, fermerlar ekin nihol chiqargunga qadar begona o‘tlarni yoqib yuboruvchi yoki bosim ostidagi havo bilan ularni joyidan uchirib yuboruvchi mashinadan faol ravishda foydalanishmoqda.
В последнее время во всем мире стали популярны такие термины, как органические продукты и органическое земледелие. Что понимается под органическим сельским хозяйством? Чем агротехнология выращивания органических фруктов и овощей отличается от продукции, выращенной по традиционной технологии, которая широко применяется на практике?
В настоящее время 80-90 процентов населения любой страны имеют отклонения от нормы по показателям здоровья. Одной из причин этого является система питания. Недостаток многих витаминов, минеральных солей, антиоксидантов и других биологически активных веществ обнаруживается у лиц, относящихся к нуждающему в социальной защите населению, а также у лиц, не придерживающихся здорового питания.
Учитывая, что здоровье нации напрямую зависит от питания человека, стандартов качества и безопасности потребляемых продуктов, вопросам обеспечения здорового питания населения уделяется внимание на уровне государственной политики. В нашей стране это направление регулируется в рамках принятого в апреле этого года Закона «Об органической продукции».
Факторы окружающей среды
При производстве органических продуктов учитываются такие факторы, как климат, почвенные, рельефные условия и водоснабжение. В зависимости от экологических условий выращивание органической продукции осуществляется на орошаемых, сухих, грунтовых водах, близких к поверхности земли, засоленных, склонных к эрозии землях.
При производстве органической продукции почва должна быть здоровой, ее естественное плодородие должно быть высоким (с баллом-бонететном более 60). Предъявляется ряд требований к плотности почвы, пористости, количеству гумуса, микроорганизмов, органических веществ.
Требования к воде при выращивании органических продуктов
В Узбекистане индекс загрязнения воды (ИЗВ) используется для комплексной оценки качества воды. По принятой в нашей республике классификации поверхностные водные объекты подразделяются на 7 категорий:
При выращивании органической сельскохозяйственной продукции рекомендуется использовать воду 1-3 категории.
Влияние минеральных удобрений
В древние времена земля была плодородной, богатой различными минералами и удобрениями. В последнее время богатые природными полезными ископаемыми земли существенно уменьшились. Сохранить природные богатства – не простоя задача. Считается, что самые богатые и насыщенные земли находятся вблизи вулканов и на дне моря.
При внесении минеральных удобрений сверх нормы, с целью обогащения почвы, основная их часть усваивается растениями, а оставшаяся часть накапливается в почве и не усваивается сельскохозяйственными культурами. Они переходят в форму нитратных и фосфатных солей. Постепенно растворяются под воздействием воды. С водой достигают глубоких слоев земли (до 12 м), присоединяются к грунтовым водам и загрязняют их. Фосфорные удобрения не только накапливаются в виде фосфатных солей, но и приводят к накоплению тяжелых металлов.
В результате чрезмерного применения химикатов с годами почва насыщается ядовитыми веществами, которые распространяются из почвы через корни растения и накапливаются в них сверх установленного количества. Эти токсичные химические вещества оказывают негативное воздействие на растения и на все другие живые организмы.
Поэтому в органическом земледелии запрещается использование химикатов. Вместо этого используются чистые натуральные удобрения (навоз, солома, компосты, сидераты и другие органические продукты).
Севооборот и чередование
Производство органической продукции ориентировано на эффективное использование земель, сохранение и повышение плодородия почв с учетом особых экологических факторов. В частности:
Использование сидератов в качестве удобрений
В органическом земледелии бобовые культуры специально выращивают, а затем используют для почвы в качестве удобрения.
Преимуществами сидератов являются:
В качестве сидератов широко используются люцерна, соя и фасоль.
Система семеноводства. Система семеноводства имеет большое значение в производстве органических продуктов. Поэтому необходимо следить за тем, чтобы семена каждой возделываемой культуры были высокого сорта и качества.
В целом, органическое земледелие — это сельское хозяйство, основанное на естественных процессах. Оно включает в себя:
Несмотря на то, что это направление относительно новое в нашей стране, оно является перспективным. Если учесть, что в развитых странах такая продукция продается по более высоким ценам по сравнению с продукцией, выращенной с использованием традиционной агротехники, представители аграрного сектора, решившие действовать в этом направлении, получат возможность значительно увеличить свой доход.
Это интересно! В развитых странах применяют специальную сельхоз технику для защиты органических культур. Например, фермеры активно используют машины, которые сжигают сорняки или выдувают их сжатым воздухом до появления всходов.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: