Kartoshka dunyo dehqonchiligida maydoni bo‘yicha bug‘doy, sholi, makkajo‘xoridan keyingi o‘rinda, ahamiyati jihatdan ikkinchi o‘rinda turadi. Ushbu mahsulot B1, B3, PP, K kabi vitaminlar hamda mineral tuzlar, elementlar manbaidir. Ayniqsa, yosh pishmagan tuganaklari C vitamini yoki askorbin kislotasini o‘zida ko‘p miqdorda saqlaydi. Tuganaklar pishganda va saqlash mobaynida C vitaminning miqdori kamayib boradi. Kartoshka foydaliligi va to‘yimliligi bois, uni “ikkinchi non” ham deyishadi.
2022-yil hosili uchun fermer va qishloq xo‘jaligi korxonalarining g‘alladan bo‘shagan maydonlariga takroriy ekin sifatida 26,9 ming gektarga kartoshkaning yangi serhosil “Surya”, “Spunta”, “Ranomi”, “Passion”, “Malis”, “Luizana”, “Orea” va “Konstanse” kabi yuqori avlodli xorijiy navlari ekildi.
Ushbu maydonlardan 519,9 ming tonna mahsulot yetishtirish prognoz qilingan.
Oziq-ovqat vositasi. Hozirgi vaqtda O‘zbekiston Respublikasi Davlat reestriga kartoshkaning 100 dan ziyod navlari kiritilgan. Kartoshka hosildorligini oshirish va ishlab chiqarishni ko‘paytirish uchun ekin navini to‘g‘ri tanlash va sifatli urug‘likni ekish muhim hisoblanadi. Ana shunda kartoshka hosildorligini 2,0-2,5 barobarga oshirish mumkin.
O‘zbekistonda kartoshka 160 yildan beri asosan oziq-ovqat maqsadida yetishtiriladi. Faqat notovar mayda, sifatsiz tuganaklar hosili mollarga beriladi.
Kartoshka ekinining agrotexnik va agroiqtisodiy ahamiyati ham katta. Chunki chopiqtalab ekin bo‘lgani uchun u yetishtirilgan dala tuprog‘i yumshoq va begona o‘tlardan tozalanib, ko‘plab boshoqli va dukkakli don ekinlari uchun yaxshi o‘tmishdosh hisoblanadi.
Takroriy ekin sifatida. Qishloq xo‘jaligida yer maydonlaridan unumli foydalanish, aholini sifatli va mo‘l hosil bilan taʼminlash maqsadida kuzgi boshoqli don, ertapishar sabzavotlar va oraliq ekinlardan bo‘shagan yerlarga yoz mavsumida kechki kartoshka ekiladi. Bunda avvalo, yerni ertaki ekinlar hamda o‘simlik qoldiqlaridan tozalanadi. So‘ngra sug‘orilib, yer tayyor holatga kelgach, salqin yoki kechki vaqtlarda uni unchalik chuqur bo‘lmagan holatda ag‘darmay haydash, chizel va biryo‘la boronalash lozim.
Nav tanlash. Takroriy ekin sifatidagi yaʼni yozda ekib, qishda isteʼmolga va urug‘likka kartoshka hosili yetishtirishda “Kardinal”, “Arnova”, “Arizona”, “Pikasso” kabi o‘rta va o‘rtakechpishar navlarni 20-30–iyunlarda, “Nevskiy”, “Sante”, “Memfis”, “Marfona”, “Evolyushn”, “Saviola”, “Silvana”, “Romano”, “Impala”, “Binella”, “Gala”, “Kosmos”, “Kondor”, “Yaroqli-2010” kabi tezpishar va o‘rtatezpishar navlarni 25–iyundan 10–iyulgacha ekish tavsiya etiladi.
Urug‘ni ekishga tayyorlash va ekish. Ekish uchun urug‘lik tuganaklarning shakli, rangi va o‘simtalarining yo‘g‘onligiga qarab eʼtibor bilan saralash lozim. Urug‘lik tuganaklarni ekishga tayyorlashda vazni 30-80 grammlik tuganaklar butun, yiriklari esa kesib ekiladi. Kesilgan va butun tuganaklar har 3-3,5 tonnasi 100 litr suvga 5-6 kg TMTD yoki Roslin, 2-3 gramm qahrabo kislotasi va 4-5 kilogramm ammofos aralashtirilgan eritmaga ivitilib, so‘ngra ekiladi. Kesilgan urug‘lik tuganaklarni kul bilan ishlab ekish ham samarali bo‘lib, uni chirishdan saqlaydi, hosildorlikka ijobiy taʼsir etadi.
Kechki kartoshka hosilini yig‘ish. Kartoshka pishib yetilgach, uni o‘z vaqtida yig‘ishtirib olish ham muhim omildir. Hosil oktyabrning oxiri-noyabr oyining boshlarida yig‘ib olinadi. Kartoshka kаvlangandan keyin dalaning o‘zida bir necha soat davomida quritiladi va mayda-yirikligiga qarab saralanadi. Bunda vazni 25-30 grammdan yuqori bo‘lgan yirik va o‘rtacha tuganaklar tovar mahsulot sifatida ajratiladi, mayda va shikastlangan tuganaklar esa mollarga beriladi yoki chiqitga chiqariladi.
Almashlab ekish. Kartoshka bir maydonning o‘zidan ko‘p hosil berishi bilan yuqori foyda keltiradigan ekin sanaladi. Shu bois, har yili ko‘pgina xo‘jaliklar dalalariga kartoshka ekish niyatida bo‘ladilar. Lekin, kartoshka tuproqdan ko‘p miqdordagi oziq elementlar talab etadi va ko‘plab kasallik hamda zararkunandalar bilan zararlanadi. Shu sababli bir dalaga ketma-ket kartoshka ekilishi tuproq unumdorligini pasaytirib, yer maydonida kasallik-zararkunandalar ko‘payishiga olib keladi. Mamlakatimizda bunday holat bo‘lmasligi uchun isteʼmol kartoshka maydonlarida 2 yilda, sertifikatsiyalangan urug‘lik yetishtirish maydonlarida 3 yilda, asosiy va doimiy urug‘lik yetishtiriladigan maydonlarda esa 5 yil davomida kartoshka ekilmagan bo‘lishi shart. Ana shundagina ekilgan kartoshkadan sifatli va yuqori hosil olish mumkin.
Картофель занимает четвертое место в мире по занимаемой площади после пшеницы, риса и кукурузы, а по значимости – второе. Этот продукт является источником таких витаминов, как В1, В3, РР, К, а также минеральных солей и других элементов. Молодые незрелые клубни содержат большое количество витамина С или аскорбиновой кислоты. Содержание витамина снижается при созревании и хранении. Картофель называют «вторым хлебом» из-за его питательной ценности.
Под урожай 2022 года на 26,9 тыс. га полей фермеров и сельхозпредприятий, освобожденных от зерна, были посажены новые зарубежные сорта картофеля высокого поколения, такие как «Сурья», «Спунта», «Раноми», «Пассион», «Малис» «Луизана», «Орея» и «Констанс».
С этих участков прогнозируется получение 519,9 тыс. тонн продукции.
Продукт питания. В настоящее время в Государственный реестр Республики Узбекистан внесено более 100 сортов картофеля. Для повышения урожайности и увеличения производства картофеля важно правильно подобрать сорт и посеять качественные семена. Тогда урожай картофеля можно увеличить в 2,0-2,5 раза.
Картофель выращивают в Узбекистане уже 160 лет, в основном для пищевых целей. Крупному рогатому скоту дают только негодные клубни.
Картофель имеет важное агротехническое и агроэкономическое значение. Поскольку картофель является требовательной к разрыхлению культурой, почва, где растет картофель должна быть мягкая и свободная от сорняков. Поэтому данная культура является хорошим предшественником для зерновых и зернобобовых культур.
В качестве повторного урожая. В целях рационального использования земель в сельском хозяйстве и обеспечения населения качественным и обильным урожаем поздний картофель высаживают в летний сезон. Используют земли, освободившиеся от озимых, ранних овощей и промежуточных культур. Землю очищают от старых посевов и растительных остатков. Затем после того, как она будет полита и подготовлена, ее следует вспахать, не переворачивая землю. В прохладные или вечерние часы землю необходимо чизелевать и сразу боронировать.
Выбор сорта. Для выращивания в качестве повторной культуры и выращивания для потребления на зиму и под семена среднеспелые и средне позднеспелые сорта – «Кардинал», «Арнова», «Аризона», «Пикассо» высаживают 20-30 июня. Скороспелые и среднескороспелые сорта – «Невский», «Санте», «Мемфис», «Марфона», «Эволюшн», «Савиола», «Сильвана», «Романо», «Импала», «Бинелла», «Гала», «Космос», «Кондор», «Яроли-2010» рекомендуется высаживать с 25 июня по 10 июля.
Подготовка и посев семян. Для посадки необходимо тщательно рассортировать семенные клубни по форме, цвету и толщине. Подготовка семенных клубней к посадке: клубни массой 30-80 грамм высаживают целиком, а более крупные нарезают. 3-3,5 тн срезанных и целых клубней замачивают в растворе, смешанном с 5-6 кг ТМТД или Рослина, 2-3 г янтарной кислоты и 4-5 кг аммофоса на 100 л воды, а затем высаживают. Обработка срезанных клубней золой также эффективна, предотвращает загнивание, положительно влияет на урожайность.
Сбор позднего картофеля. Когда картофель созрел, важно вовремя его собрать. Урожай собирают с конца октября до начала ноября. Выкопанный картофель несколько часов сушат в поле и сортируют по размеру. При этом крупные и средние клубни массой более 25-30 гр отделяют в качестве товарной продукции, а мелкие и поврежденные клубни отдают скоту или выбрасывают.
Севооборот. Картофель считается высокодоходной культурой, так как урожай с одного поля можно собрать несколько раз. Поэтому многие фермеры ежегодно выращивают картофель на своих полях. Картофель требователен к питательным веществам из почвы и повреждается многими болезнями и вредителями. Поэтому регулярная посадка картофеля на одном поле снижает плодородие почвы и вызывает рост болезней и вредителей. Во избежание этого потребительский картофель не следует сажать подряд 2 года на одном и том же поле, сертифицированный семенной картофель – 3 года. На полях, где выращивают основные и постоянные семена картофель не должен быть посажен в течение 5 лет. Только так можно получить качественный и высокий урожай картофеля.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: