Malina (xo‘jag‘at) tomorqalarda keng tarqalgan, qimmatli rezavor ekin hisoblanadi. U mevasining ajoyib taʼmi, xushbo‘y hidi bilan ko‘pchilikka manzur. Malina qimmatli mahsulot va inson salomatligi uchun koni foyda malhamdir. Tibbiyotda malinaning ho‘l va quritilgan mevasidan terlatuvchi hamda isitmani tushiruvchi, shamollash, gripp kabi kasalliklarga qarshi kurashuvchi vosita sifatida qo‘llaniladi. Mevasining tarkibida shakar 5-10% gacha, organik kislotalar 0,5 dan 2,5% gacha, B1 , B2 , B6 , B9 , B12, C, D, E, R, K vitaminlar, oshlovchi moddalar, bo‘yovchi moddalar (1,5% gacha), fosfor, temir, tuzlar, pektin (0,5-0,9%) mavjud.
Malina yetishtirish. Serhosil va foydali ushbu rezavor mevani tomorqada yetishtirish unchalik qiyin emas. Uni urug‘idan, ildiz bachkidan, ildiz qalamchadan hamda tuplarni bo‘lish yo‘li bilan ko‘paytiriladi. Muhimi, ko‘paytirishning barcha yo‘llarida (urug‘dan ko‘paytirish bundan mustasno) navning xususiyatlari saqlanib qoladi. Malina urug‘ini faqat yangi nav olish maqsadida seleksiyada qo‘llaniladi.
Avvalo, malina ekish uchun alohida yer maydoni tanlash lozim. Chunki u bir yerda muqim holatda 10-12 yil, baʼzan undan ham ko‘proq vaqt o‘sadi. Buning uchun sovuq shamollardan to‘silgan, hosildor hamda suv qatlami yer yuzasidan 1,5 metrdan past bo‘lgan maydonlar ajratiladi. Uni tarkibi boy, chirindili, suvni yaxshi o‘tkazuvchi qumloq va qumoq tuproqli yerlarga ekish ayni muddao.
O‘simlikni ekish. Respublika sharoitida sug‘oriladigan yerlarga malina kuz (oktyabr-noyabr)da yoki erta bahor (mart)da ekiladi. Kuzda ekilgan nihollar yaxshi o‘rnashib, erta bahordayoq o‘sa boshlaydi. Malina ildiz bachkilarini qator oralig‘i 1,5-2 metr qatordagi oralig‘i 0,5 metr, eni va chuqurligi 40 sm qilib olingan chuqurlarga o‘tqaziladi. Ekishdan oldin ildiz tizimi sinchiklab tekshiriladi. Agar kasallangan, singan yoki zararlangan ildizlari bo‘lsa, kesib tashlanadi, judayam uzun ildizlari qisqartiriladi. Ko‘chat o‘tqazilgan zahoti har bir chuqurchaga 5-6 litr suv quyiladi, chuqurchalar usti go‘ng, torf yoki quruq tuproq bilan yopiladi, novdasining tuproq yuzasidan ustki qismi qirqilib, bir joyga to‘planadi va yoqib yuboriladi.
Parvarish qilish. Malina ko‘chatining yaxshi tutishi va baquvvat bo‘lib o‘sishi uchun birinchi yili ekinlarga ko‘ngildagidek parvarish zarur. Kuzda yoki bahorda nobud bo‘lgan yoki nimjon ko‘chatlar o‘rniga o‘sha navdan yangi ko‘chat o‘tqaziladi. Yoz davomida tuproqni g‘ovak holda saqlash lozim. O‘sish davri davomida, erta bahordan boshlab qator oralari 10-12 sm qator ichida 4-5 sm chuqurlikda 5-7 marta tuproq yumshatiladi. Kuzda qator oralari bir belkurak bo‘yi, qatordagi tuplar yoni esa 4-5 sm chuqurlikda ag‘darilib chopiladi. Begona o‘tlar paydo bo‘lganda, chopiq qilinaveradi.
O‘g‘itlash. Malina hosildorligini oshiradigan muhim agrousullardan biri o‘g‘itlashdir. U har yili juda ko‘p miqdorda bachki ildizlar hosil qiladi, ular tuproqdan ko‘pgina oziq moddalarni o‘zlashtiradi. Shu boisdan yaxshi hosil olish uchun har yili mineral o‘g‘itlar solish kerak. Tuproqning hosildorligiga qarab har yili yoki yil oralatib solinadi. Go‘ng, fosforli va kaliyli o‘g‘itlar kuzda yer ag‘darilib chopilayotgan paytda, azotli o‘g‘itlar bahorda yer chopilayotganda solinadi.
Sug‘orish. Malina o‘sish davrida har bir kvadrat metr yerga 10-12 litr hisobida 12-15 martagacha sug‘oriladi. Dastlab g‘uncha tugayotganda, ikkinchi marta gullash oldidan, uchinchi marta meva tugish oldidan, to‘rtinchidan sakkizinchigacha meva berayotganda, to‘qqizinchidan-o‘n beshinchigacha hosili yig‘ib olingandan so‘ng sug‘oriladi. O‘simlikni chidamli qilish uchun sug‘orishni sentyabrgacha to‘xtatiladi.
Butash. Malina yilda ikki marta butaladi. Hosili terib olingandan so‘ng, meva tukkan barcha ikki yillik shoxchalari qirqib tashlanadi. Ularni poyasini qoldirmasdan tuproq sathigacha kesib tashlash kerak. Bir yilda ikki marta hosil beruvchi (remontant) navlarining hosil bergan barcha novdalarining yuqori qismi kesib tashlanadi. Malinani parvarish qilishni yengillatish, tuplarga yorug‘lik yaxshi tushishi, novdalarni sinib qolishdan asrash uchun maydonlarda simbag‘az o‘rnatiladi. Simga meva beruvchi shoxchalar bog‘lanadi. Ularning uchlariga o‘zaro parallel bo‘lgan simlar mustahkamlanib, oralig‘iga malina novdalari joylashtiriladi. Ularni bog‘lash yoki bog‘lanmagan holda ham qoldirish mumkin.
Malina kech kuzgacha o‘sadi, birinchi yili chiqargan shoxchalari gullaydi va sovuq tushgunga qadar meva beradi. Qorsiz qish sovug‘ida shoxchalar muzlab qoladi. Shu boisdan ochiq yerlardagi malinalar qish oldidan ko‘miladi, usti poxol, palaklar, qamish yoki tuproq bilan bekitiladi.
Hosilni yig‘ish. Malina ekilgach, ikkinchi yilidan hosil bera boshlaydi, uchinchi-to‘rtinchi yillari to‘liq hosilga kiradi. Uning mevasi nihoyatda nozik bo‘lganidan bandi bilan uziladi. Muhimi, o‘ta pishib ketishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak. Terilgan kuni realizatsiya qilinishi lozim. Shuningdek, qayta ishlashga mo‘ljallangan malinani bandi bilan termasa ham bo‘ladi. Uning mevasi Toshkent viloyati sharoitida iyunning birinchi o‘n kunligida pisha boshlaydi, hosilni yig‘ib olish iyulning ikkinchi o‘n kunligida tugaydi. Pishganining dastlabki kunlarida mevasi kunora, oxirida 3-4 kundan so‘ng 1,5-2 kg meva sig‘adigan idishga teriladi. Malinani ertalab yoki kunning ikkinchi yarmida, harorat pasaygandan so‘ng terib olish kerak.
Малина – ценная ягодная культура, широко распространенная в фермерских хозяйствах. Ее плоды многим нравятся своим отменным вкусом и ароматом. Это ценный продукт для здоровья человека. В медицине свежие и сушеные плоды малины применяют в качестве потогонного и жаропонижающего средства в борьбе с такими заболеваниями, как простуда и грипп. Плоды содержат от 5-10% сахара, 0,5 до 2,5% органических кислот, витаминов В1, В2, В6, В9, В12, С, D, Е, РР, Р, К, добавки, красители, дубильные вещества (до 1,5 %), фосфор, железо, соли, пектин (0,5-0,9%).
Выращивание малины. Вырастить эту урожайную и полезную ягоду на приусадебном участке несложно. Размножается из семян, корневых пасынков, корневых черенков и делением кустов. Важно, чтобы при всех способах размножения (за исключением размножения из семян) сохранялись признаки сорта. Семена малины используются в селекции с целью получения нового сорта.
В первую очередь необходимо выбрать отдельный участок земли для посадки малины. Она растет на одном месте по 10-12 лет, а иногда и больше. Для этого выделяют участки, защищенные от холодных ветров, плодородные и с уровнем грунтовых вод ниже 1,5 метра от поверхности земли. Малина подходит для посадки на плодородных, богатых гумусом, хорошо дренируемых песчаных и суглинистых почвах.
Посадка малины. На орошаемых землях в республике малину высаживают осенью (октябрь-ноябрь) или ранней весной (март). Саженцы, высаженные осенью, хорошо приживаются и начинают расти весной. Малину сажают в п с очву междурядьями 1,5-2 м, с растоянием 0,5 м и глубиной 40 см. Перед посадкой тщательно проверяют корневую систему. При наличии больных, сломанных или поврежденных корней их обрезают, очень длинные корни укорачивают. Как только саженец высажен, в каждую ямку наливают по 5-6 литров воды, ямки засыпают навозом, торфом или сухой землей, верхнюю часть стебля отрезают.
Уход. Чтобы саженец малины хорошо держался и активно рос, необходимо в первый год хороший уход. Осенью или весной вместо погибших или слабых саженцев высаживают новые саженцы того же сорта. Летом необходимо поддерживать почву рыхлой. В период роста, начиная с ранней весны, почву рыхлят 5-7 раз на глубину 4-5 см. Осенью ряды вспахивают на одну глубину с уровнем рабочей поверхности лопаты, и 4-5 сантиметров вокруг кустов. Окучивают по мере появления сорняков.
Удобрение. Внесение удобрений – один из важных агроприемов, повышающих урожайность малины. Ежегодно она формирует большое количество корневых пасынков, которые поглощают из почвы много питательных веществ. Поэтому для получения хорошего урожая необходимо ежегодно вносить минеральные удобрения. В зависимости от плодородия почвы их вносят каждый год или через год. Навоз, фосфорные и калийные удобрения вносят осенью при окучке земли, а азотные – весной при вспашке.
Полив. В период вегетации малину поливают 12-15 раз из расчета 10-12 литров на квадратный метр земли. Поливают первый раз при бутонизации, второй раз перед цветением, третий раз перед плодоношением, четвертый-восьмой в период плодоношения, девятый-пятнадцатый после сбора урожая. Для того, чтобы сделать растение устойчивым, полив прекращают до сентября.
Обрезка. Малину обрезают два раза в год. После сбора урожая обрезают все двухлетние ветки, приносящие плоды. Их следует срезать до уровня почвы, не оставляя стебля. Дважды в год обрезают верхнюю часть всех несущих ветвей. Для облегчения ухода за малиной, и хорошего проникновения солнечных лучей, защиты ветвей от поломки на полях устанавливают шпалеры. Плодовые ветки крепятся к шпалерам. К их концам крепятся параллельные проволоки, а между ними помещаются ветки малины. Их можно завязать или оставить незавязанными.
Малина растет до поздней осени, ветки первого года цветут и плодоносят до заморозков. В холодную зиму без снега ветки замерзают. Поэтому малину в открытом грунте на зиму закапывают, укрывая соломой, плетями, камышом или землей.
Сбор урожая. Малина начинает плодоносить на второй год, а периода полного плодоношения достигает на третий-четвертый год. Ее плоды чрезвычайно нежные, поэтому их срывают с плодоножкой, нельзя допускать их перезревания. Употреблять малину нужно в день сбора, а предназначенную для переработки можно не срывать вместе с плодоножкой. Плоды куста начинают созревать в первой декаде июня в условиях Ташкентской области, а уборка заканчивается во второй декаде июля. В первые дни созревания плоды собирают через день, в конце – через 3-4 дня в емкость, вмещающую 1,5-2 кг плодов. Малину следует собирать утром или днем, после понижения температуры.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: