Respublika bo‘yicha 2023-yil hosili uchun joriy yilda barcha toifa xo‘jaliklari tomonidan 47,1 ming gektar, shundan, fermer va qishloq xo‘jaligi korxonalari tomonidan 10,6 ming gektar yer maydonlarga avgust-sentyabr oylarida sarimsoqpiyoz ekinini ekish rejalashtirilgan. Ushbu maydonlardan 458,2 ming tonna mahsulot yetishtirish belgilangan.
To‘qsonbosti ekin sifatida.
Sarimsoqpiyozning kuzgi shakl navlarini kuzda yoki kech kuzda ekish kerak. Kuzgi navlar yaxshi saqlanmasligi, lekin bahorgiga qaraganda serhosilligi bilan ajralib turadi. Ularning ildizlari yaxshi rivojlanmagan bo‘lib, namga talabchan. O‘zbekistonda kuzda yoki kech kuzda ekib o‘stiriladigan, gulpoya hosil qiladigan mahalliy navlar tarqalgan. Sarimsoqpiyoz ekiladigan dala tekis va quyosh nuri tushadigan joy bo‘lishi kerak. U quruq kontinental iqlimli hududda ham, namli subtropik sharoitda ham o‘sa oladi. Lekin, turli iqlim hududlarida uning shu iqlimga moslashadigan mahalliy navlarini ekish kerak.
Biologik xususiyatlari.
Sarimsoqpiyoz turli iqlim sharoitiga tez moslashuvchan, qurg‘oqchilik yerlarda ham o‘sadigan sabzavotlardan hisoblanadi. Sovuqqa chidamli bo‘lib, -3-5 daraja haroratda ko‘kara boshlaydi, -7-8 daraja sovuqqa bardosh beradi. Sarimsoqpiyoz ekilgandan so‘ng harorat -8-10 daraja bo‘lsa, 10 kunda unib chiqadi, harorat undan yuqori va tuproq namligi yetarli bo‘lsa, pallalarining nihol hosil qilishi yanada tezlashadi. Piyozboshlar hosil bo‘lishi va pishish vaqtida sarimsoqpiyoz iliq quyoshli ob-havoga ehtiyoj sezadi. U yorug‘likka ham ancha talabchan va uzun kun o‘simligidir. Uning uzoq vaqtni oladigan piyozbosh hosil bo‘lishi va pallalar hosil qilish jarayoni bir necha oy davomida sekin rivojlanadi.
Sarimsoqpiyoz o‘simligi mexanik tarkibi yengil, unumdor, loyqalangan yerlarda, shuningdek, soz tuproqli va yaxshi o‘g‘itlangan qumloq tuproqli yerlarda, tarkibida 5% gumus bo‘lgan tuproqlarda yaxshi o‘sadi. Mexanik tarkibi og‘ir yerlar va sho‘rlangan yoki botqoqlangan yerlarda unchalik yaxshi o‘smaydi.
Sarimsoqpiyoz asosan pallasidan ekiladi. Ekishdan uch-to‘rt kun oldin pallalarga ajratiladi, saralanadi, kasallangan, ezilgan hamda maydalari ajratib tashlanadi. Uni o‘rtacha va o‘rtachadan kattaroq, yaʼni og‘irligi 2-6 g dan kam bo‘lmagan pallalari ekiladi. Shuni aytish kerakki, qancha yirik pallalar ekilsa, hosil shuncha yuqori bo‘lishi tajribalarda isbotlangan.
Sarimsoqpiyoz qish mavsumiga kirgungacha o‘simlikning yer ustki va ostki qismlari kuchli rivojlanib ulgurishi, uning qattiq xatarli sovuqlarga chidamliligini oshiradi. Shuning uchun kuzdagi parvarish muhim bo‘lib, sarimsoqpiyoz maysalaydi va maysalashidan keyinroq tuproq yuzasini yengil (5-6 sm.) chopiq qilish orqali begona o‘tlar yo‘qotiladi. Odatda birinchi chopiqdan so‘ng yana sug‘oriladi, keyingi chopiq chuqurroq, yaʼni 8-10 sm. qilib qo‘lda chopiladi, begona o‘tlardan tozalanadi va o‘simliklarni tuproq bosmasligi uchun egatlar olinadi.
Nav namunalari.
Respublika sharoitida sarimsoqdan yuqori sifatli hosil olish uchun navlarni to‘g‘ri tanlash kerak. O‘zbekiston Respublikasi hududida ekish uchun tavsiya etilgan qishloq xo‘jalik ekinlari Davlat reestriga kiritilgan sarimsoq navlarining nomi “Yujno-fioletoviy”, “Chidamli” “Mayskiy VIR” va boshqalar .
Eslatma!
Sarimsoqpiyozni piyozli ekinlardan bo‘shagan yerlarga ekish yaxshi emas, chunki kasallik va zararkunandalar ko‘payishi o‘simlikka salbiy taʼsir ko‘rsatib, hosildorlik va sifatni pasaytiradi. Sarimsoqpiyozni o‘zi ekilgan maydonga uch-to‘rt yildan so‘ng takroran ekish mumkin. Chunki bu muddatda ekilsa, u turli xildagi zamburug‘ va virusli kasalliklarga kam chalinadi va ko‘pgina sabzavotlar uchun yaxshi o‘tmishdosh hisoblanadi.
Hosilni yig‘ishtirish.
Sarimsoq pishib yetilganda barglari sarg‘ayib, soxta poyasi so‘lib, quriy boshlaydi, sarimsoq boshining sirtqi qobiqlari yupqalashadi, quriy boshlaydi va rangi o‘ziga xos ko‘rinishga ega bo‘ladi. Ana shu paytdayoq hosilni yig‘ishtirish lozim. Yig‘im-terim kechiktirilsa, piyozboshlari pallalarga ajralib ketadi, bu esa hosil dalaning o‘zidayoq nobud bo‘lishiga, mahsulot sifati hamda saqlashga yaroqlilik qobiliyati pasayishiga sabab bo‘ladi. Uning hosilini yig‘ishtirish muddati iyun-iyul oylaridir. Ekinni yig‘ishtirib olishga 20-30 kun qolganda sug‘orish to‘xtatilishi shart.
Под урожай 2023 года в республике запланирована посадка чеснока на 47,1 тыс. га земель всех категорий хозяйств. Из них фермерскими хозяйствами и сельскохозяйственными предприятиями в августе-сентябре намечается посадить чеснок на 10,6 тыс. га и получит 458,2 тыс. тонн урожая.
Выращивание методом «туксонбости»
Осенние сорта чеснока следует сажать осенью или поздней осенью. Эти сорта отличаются тем, что плохо хранятся, однако намного урожайнее весенних сортов. Их корни слабо развиты и требуют много влаги. В Узбекистане распространены местные сорта, которые сажают осенью или поздней осенью и образуют бутон. Поле, на котором сажают чеснок, должно быть ровным и солнечным. Чеснок может расти как в условиях сухого континентального климата, так и во влажных субтропических условиях. Однако в разных климатических регионах необходимо сажать местные сорта, адаптированные к этому климату.
Биологические свойства
Чеснок быстро приспосабливается к различным климатическим условиям и растет даже в засушливых районах. Устойчив к холодам, начинает всходить при температуре -3-5 градусов, выдерживает морозы до -7-8 градусов. После посадки при температуре -8-10 градусов чеснок начнет прорастать через 10 дней, при более высокой температуре и достаточной влажности почвы всходы чеснока прорастают еще быстрее. Чесноку нужна теплая солнечная погода во время формирования и созревания луковиц. Чеснок — растение светолюбивое и предпочитающее длинный день. Для формирования луковицы требуется много времени, а процесс формирования зубчиков проходит медленно в течение нескольких месяцев.
Чеснок хорошо растет на плодородных илистых почвах с легким механическим составом, а также на хорошо дренированных и удобренных суглинистых почвах с содержанием гумуса 5%. Плохо растет на засоленных или переувлажненных почвах с тяжелым механическим составом.
Чеснок в основном выращивают из черенков. За три-четыре дня до посадки его делят на зубчики, сортируют, отделяют от больных, мятых и мелких. Высаживают средние и крупнее средних зубки чеснока, т.е. массой не менее 2-6 г. Опытным путем доказано, что чем больше зубчики, тем выше урожайность.
Перед вступлением чеснока в зиму сильно развиваются надземная и нижняя части растения, что повышает его устойчивость к сильным морозам. Поэтому важен осенний уход. После высева, устраняют сорняки путем легкой (5-6 см) окучки поверхности почвы. Обычно после первой окучки снова делают полив, следующую окучку проводят глубже, т.е. на 8-10 см в глубину вручную, убирают сорняки и нарезают борозды для того, чтобы растения не засыпало землей.
Образцы сортов
Для получения качественного урожая чеснока в условиях нашей республики необходимо правильно подобрать сорта. Сорта чеснока, включенных в Государственный реестр сельскохозяйственных культур, рекомендованных к посеву на территории Республики Узбекистан: «Южно-фиолетовый», «Чидамли» и «Майский ВИР».
Важно:
Неправильно сажать чеснок в землю, освобожденную от чеснока или лука, потому что усиление болезней и вредителей отрицательно скажется на растении, снизив урожайность и качество. Чеснок можно сажать на площадях, где выращивали чеснок три-четыре года назад. Так он будет менее подвержен различным грибковым и вирусным заболеваниям, кроме того, станет хорошим предшественником для многих овощей.
Сбор урожая
При созревании чеснока листья желтеют, ложный стебель увядает и начинает сохнуть, внешняя кожица головки чеснока истончается, начинает высыхать, а окраска приобретает своеобразный вид. В это время и необходимо собирать урожай. При задержке сбора урожая головки чеснока начинают разделяться на зубчики, из-за чего урожай может погибнуть уже на поле, а качество и сроки хранения снизятся. Период сбора чеснока – июнь-июль. Полив следует прекращать за 20-30 дней до сбора урожая.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: