Malina tomorqalarda keng tarqalgan qimmatli rezavor ekin. Uning mevasi o‘zining ajoyib mazasi va xushbo‘y hidi bilan ajralib turadi, u isteʼmol qilinuvchi mahsulot sifatidagina qimmatli bo‘lmay, balki shifobaxsh hamdir.
Malina (xo‘jag‘at) raʼnoguldoshlar oilasi (Rosaceae Juss.), Rubus L. turkumi, malina kichik turkumiga (Idaeobatus Focke) mansub. Rubus turkumi turlari tekislikdan boshlab butun dunyoning deyarli barcha baland tog‘lariga tarqalgan, juda moslashuvchan xususiyatlarga ega, antropogen taʼsirga chidamli, madaniy, sunʼiy va o‘z-o‘zidan gibridlanadi va vegetativ ko‘payishi bilan ajralib turadi.
Tibbiyotda malinadan terlatuvchi hamda isitmani tushiruvchi vosita sifatida qo‘llaniladi. Mevasining tarkibida shakar 5-10 % gacha, organik kislotalar 0,5 dan 2,5 % gacha, B1, B2, B6, B9, B12, C, D, E, PP, P, K vitaminlar va boshqa moddalar bor.
Malinaning shifobaxshligi qadim zamonlardan maʼlum. Uning quritilgan gulidan olinadigan damlamasi ilon va chayon chaqqanda qo‘llanilgan. Tarkibidagi shakar, organik kislotalar, C, P, B9 vitaminlari hamda gematogen birikmalarining garmonik birikkanligi tufayli malina mevasi yara kasalliklari, kamqonlik, qon tomirlari xastaliklarida juda foydali. Yuqori nafas yo‘llariga antiseptik taʼsir ko‘rsatish hamda shamollashning oldini olish xossalariga ega bo‘lgan antibiotiklarga boy.
Malina gullash davrining nisbatan uzoqroq davom etishi, shuningdek yomg‘irli ob-havoda ham saqlanadigan nektar (gulshira)ga boyligi tufayli asal olinuvchi aʼlo darajadagi o‘simlik tarzida ham mashhurdir.
Malina chirindiga boy, suvni yaxshi o‘tkazuvchi qumloq va qumoq tuproqli yerlarda yaxshi o‘sadi va mo‘l hosil beradi. Og‘ir tuproqli, sho‘rxoq, botqoq, karbonati ko‘p yerlarda malinani ekish yaramaydi. Malinaning ildiz tizimi haydaladigan qatlamda gorizontal joylashadi. Shuning uchun yer qanchalik chuqur bo‘lsa, unda oziq moddalar va nam shunchalik ko‘p to‘planadi.
Hozirgi kunda malinaning bir qancha quyidagi navlari mavjud: Progress, Visluxa, Kolokolchik, Barnaulskaya, Vladimir, Gerakl, Ona dudu, Xeritej, Lyachki, Malboro, Fakel, Ogonyok, Doch Visluxi.
Navlar tasnifi
“Xeritej” — Amerika seleksiyasiga oid remontant nav. Juda yaxshi changlanadi, usti ochiq va himoyalangan maydonlarda yetishtirish uchun birdek mos keladi. Ushbu nav qurg‘oqchilikka chidamli, kuchli ildiz qismiga ega. Ammo mevalari ko‘payish vaqtida yetarli darajada sug‘orilishi kerak, aks holda mevalari mayda bo‘lib qoladi. Xeritej navidan qayta ishlashda foydalanish mumkin. Ayniqsa, muzlatilganidan keyin ham taʼm xususiyatlarini juda yaxshi saqlab qoladi. Transportda tashuvchanligi yuqori.
“Barnaulskaya navi” – Rossiyaning Oltoy o‘lkasi Barnaul viloyatida joylashgan Sibir bog‘dorchilik ilmiy-tadqiqot institutida yaratilgan. O‘simlik o‘rta bo‘yli (1,5-2 m). Tupi o‘rtacha tarvaqaylagan, ildiz bachkilari ham o‘rtacha miqdorda. Mevasi cho‘zinchoq, och-qizil, tig‘iz, shirin taʼmli. Bitta mevasining o‘rtacha og‘irligi 1,5-2 g. Mevasi iyunning boshida pishadi. Meva pishish muddati 25-30 kun. O‘rtacha hosildorligi har bir tupidan 400-500 g. Nav nisbatan qishga chidamli.
“Visluxa” – Rossiya xalq seleksiyasining jaydari navi. Mevalari o‘rtacha va yirik hajmda, qizil, yaltiroq rangli, dumaloq shaklda. Urug‘lari ko‘p emas, yirik, mevasiga yopishib turmaydi, guldoni mayda, doira shaklli. Mevabandi tikanakli. Mevalari nozik, xushbo‘y hidli, yoqimli nordon-shirin taʼmli, bitta mevasining o‘rtacha massasi 2 g gacha keladi. Hosildorligi bir tupdan 500 g gacha. Nav qishga chidamli.
“Malboro” – Amerikadan keltirilgan nav. Toshkent, Andijon, Samarqand, Farg‘ona viloyatlari atrofidagi dehqon xo‘jaliklari va shaxsiy tomorqalarda o‘stirilmoqda. Bog‘bonlarga nihoyatda maʼqul kelgan nav. Mevasi dumaloq yoki bir oz botiq bo‘ladi, qizil, yirik, bitta mevasining o‘rtacha og‘irligi 2,1 g. Urug‘lari o‘rtacha kattalikda. Mevasi 13-15-iyunda pishib yetiladi, hosil berish muddati 27-45 kun. O‘rtacha hosildorligi har tupdan 350-400 g.
“Progress” – Rossiyadan keltirilgan nav. Malboro va Texas navlarini chatishtirish yo‘li bilan olingan remontant nav. Serhosilligi va ajoyib texnologik xususiyatlari bilan ajralib turadi. Mevasi yirik (3 g gacha), cho‘zinchoq, dumaloq shaklda, to‘k qizil, mazasi yaxshi, urug‘lari yirik-yirik, chuqur burishiqli. Iyunning birinchi o‘n kunligidan pisha boshlaydi, meva berishi bir yillik novdalarida kuzgi sovuqqacha davom etadi. Hosildorligi bir tupdan 1100 g gacha. Nav issiq va sovuqqa chidamli, O‘zbekiston sharoitida tomorqa uchun yaxshi, chunki yozning ikkinchi yarmi (avgust)da ikkinchi marta hosil beradi. Ikkinchi marta hosilida mevalari yirik dona-dona bo‘lib yetiladi.
Малина – ценная ягодная культура, широко культивируемая на приусадебных участках. Ее плоды обладают чудесным вкусом и ароматом, она ценна не только как пищевой продукт, но и как лекарственное средство.
Малина относится к семейству розоцветных (Rosaceae Juss.), группе Rubus L., подвиду малиновых (Idaeobatus Focke). Виды семейства Rubus распространены от равнин до почти всех высокогорных районов мира, обладают легко адаптируемыми свойствами, устойчивы к антропогенному воздействию, подвергаются культурной, искусственной и стихийной гибридизации, отличаются вегетативным размножением.
Малину используют в медицине как потогонное и жаропонижающее средство. Плоды содержат сахара от 5 до 10 %, органические кислоты от 0,5 до 2,5 %, витамины В1, В2, В6, В9, В12, С, Д, Е, РР, Р, К и другие вещества.
Лечебные свойства малины известны с древних времен. Настойку из сухих цветков использовали при укусах змей и скорпионов. Благодаря гармоничному сочетанию сахара, органических кислот, витаминов С, Р, В9 и гематогенных соединений плоды малины полезны при ранах, малокровии, заболеваниях сосудов. Она богата элементами, оказывающими антисептическое действие на верхние дыхательные пути и предотвращающими простуду.
Малина популярна как отличный медонос благодаря продолжительному периоду цветения. Богата нектаром, который может сохраняться даже в дождливую погоду.
Хорошо растет на богатых гумусом, дренированных суглинистых и песчаных почвах и дает обильный урожай. Малина не подходит для посадки в тяжелых, засоленных, заболоченных почвах, содержащих большое количество карбоната. Корневая система малины расположена горизонтально в пахотном слое. Поэтому чем глубже почва, тем больше в ней скапливаются питательные вещества и влага.
В настоящее время существует несколько сортов малины: «Прогресс», «Вислуха», «Колокольчик», «Барнаульская», «Владимир», «Геракл», «Мама дуду», «Heritage», «Лячки», «Мальборо», «Факел», «Огонёк», «Дочь Вислухи».
Классификация сортов
«Heritage» – ремонтантный сорт американской селекции. Очень хорошо опыляется, одинаково пригоден для выращивания на открытых и защищенных участках. Этот сорт засухоустойчив и имеет мощную корневую систему. Но в период появления плодов необходимо достаточно поливать, иначе плоды будут мелкими. Сорт можно использовать в целях переработки. Особенно после заморозки он хорошо сохраняет свой вкус. Высокая устойчивость к транспортировке.
Сорт «Барнаульская» создан в Сибирском научно-исследовательском институте садоводства, расположенном в Барнаульской области Алтайского края России. Растение среднего роста (1,5-2 м). Куст умеренно ветвистый, количество корневых пасынков умеренное. Плод продолговатый, светло-красный, плотный, сладкий. Средняя масса одного плода 1,5-2 гр. Плоды созревают в начале июня. Срок созревания плодов 25-30 дней. Средняя урожайность 400-500 гр. с куста. Сорт относительно зимостойкий.
«Вислуха» – сорт российской селекции. Плоды среднего и крупного размера, красные, блестящие, округлой формы. Семян не много, они крупные, к плодам не прилипают, цветоложе маленькое и форма круглая. Черенки колючие. Плоды нежные, ароматные, с приятным кисло-сладким вкусом, средняя масса одного плода до 2 гр. Урожайность от одного куста до 500 гр. Сорт зимостойкий.
«Мальборо» – сорт привезен из Америки. Выращивается в дехканских хозяйствах и личных приусадебных участках Ташкентской, Андижанской, Самаркандской, Ферганской областей. Очень популярный сорт у садоводов. Плоды округлые или слегка вогнутые, красные, крупные, средняя масса одного плода 2,1 гр. Семена среднего размера. Плоды созревают 13-15 июня, период сбора урожая 27-45 дней. Средняя урожайность 350-400 гр. с куста.
«Прогресс» – сорт завезен из России. Ремонтантный сорт, полученный путем скрещивания сортов «Мальборо» и «Техас». Отличается высокой урожайностью и отличными технологическими свойствами. Плоды крупные (до 3 гр.), продолговатые, округлой формы, темно-красные, с хорошим вкусом, семена крупные, глубоко морщинистые. Начинает созревать с первой декады июня, плодоношение продолжается на однолетних ветвях до осенних заморозков. Урожайность от одного куста до 1100 гр. Сорт устойчив к жаре и холоду, хорош
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: