“O‘zbekiston hududlarida iqtisodiy islohotlarni va barqaror iqtisodiy rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash” loyihasi doirasida qishloq xo‘jaligi sohasidagi kooperativlarni rivojlantirish uchun Qishloq xo‘jaligi vazirligi va Germaniya Xalqaro Hamkorlik Jamiyati (GIZ) bilan birgalikda “Qishloq xo‘jaligi kooperativi to‘g‘risida”gi qonun loyihasini ishlab chiqmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligida ushbu qonun loyihasining yakuniy muhokamasiga bag‘ishlangan mutaxassislar ishtirokida yig‘ilish bo‘lib o‘tdi. Unda loyihaning afzalliklari, bu borada olib borilgan ishlar bo‘yicha fikr-mulohazalar bildirildi.
Avvalgi qonunda. Maʼlumki, 1991-yilda “Kooperatsiya to‘g‘risida”gi qonun qabul qilingan edi. Oldinggi qonun loyihasi zamonaviy ishlab chiqarish bilan uyg‘unlashmagandi. Unda asosan umumiy kooperatsiyalar to‘g‘risida bandlar berilgan bo‘lib, qishloq xo‘jaligiga oid alohida bandlar keltirilmagan. Bugun mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida bozor mexanizmlari joriy etilib, erkin raqobat muhiti shakllanyapti va bir vaqtning o‘zida klaster, fermerlar, dehqon xo‘jaliklari hamda kooperativlar faoliyat olib bormoqda.
Yangi qonunga ehtiyoj. Oxirgi yillarda qishloq xo‘jaligida kichik tadbirkorlik sub’yektlari paydo bo‘lmoqda. Ular o‘zaro kooperativlarga birlashgan holda rivojlanish yo‘lini tanlamoqda. Bu kelgusida ular uchun zaruriy, tashkiliy-huquqiy asosni mustahkam yaratib berishni talab etadi. Kelgusi yillarda kooperativ munosabatlar ishlab chiqaruvchilar o‘rtasida rivojlanishini ko‘rsatadi. Bu borada esa xorijning kooperativlarga oid eng ilg‘or tajribalarini, qonunchiligini chuqur o‘rgangan holda yangi qonun loyihasini ishlab chiqilishiga turtki bo‘ldi.
Xorijiy ekspertlar bilan birgalikda. Qonun loyihasi Germaniya davlati qishloq xo‘jaligining kooperativlar faoliyatiga oid uzoq yillik tajribaga ega 3 nafar eksperti bilan birgalikda ishlab chiqildi. Alohida taʼkidlash joiz, bu jarayonda mahalliy ekspertlar, Qishloq xo‘jaligi vazirligi tizimidagi ilmiy muassasalarning olimlari va amaliyotchilari faol ishtirok etishdi. Shuningdek, ushbu qonun loyihasini ishlab chiqish jarayonida Ishchi guruh bevosita faoliyat yuritayotgan kooperativlar, tomorqa yer egalari, fermerlar bilan birgalikda fikr-mulohazalar almashinib, hamkorlik olib borildi. Yana bir muhim jihati, qonun loyihasini qabul qilishda respublikamizdagi 700 nafardan ortiq fermerlar o‘rtasida so‘rovnomalar o‘tkazildi. So‘rovnomalarda kooperativlar rivojlanib ketmasligining sabablari o‘rganilib, xorijiy ekspertlar tomonidan tahlil qilingan holda, uning yechimlari qonun loyihadan o‘rin oldi.
2021-yilda vazirlikning ichki Ishchi guruhi tomonidan dastlabki qonun loyihasi ishlab chiqilgandi. U 9 bob, 48 moddadan iborat edi. Yangi loyihada esa, ekspert mutaxassislarning fikricha, ishlab chiqaruvchilarning manfaatlari yanada mustahkamlanishi, xorijiy davlatlar tajribalari chuqur tahlil qilinishi, loyiha yana boyitilishi kerak, degan fikrlar ilgari surildi. Shundan kelib chiqib, yangi “Qishloq xo‘jaligi kooperativi to‘g‘risida”gi qonun loyihasi 11 bob, 60 moddadan iborat etib, qaytadan ishlab chiqildi.
Uni barcha tushunadi. Mazkur qonun loyihasi sodda va ravon uslubda, har bir ishlab chiqaruvchi, xususan tomorqa yer egasi, fermer, dehqon tushunadigan tilda bayon etilgan. Unda kooperativning tashkiliy tuzilmasidan toki uning moliyaviy holati, audit tekshiruvi, davlat va kooperativ o‘rtasidagi munosabatlar, boshqaruv tuzilmasi va boshqa tashkiliy masalalar aniq va batafsil berilgan.
Qonun loyihasi ishlab chiquvchilari muhokamasi bo‘lib o‘tdi. Endi vazirlik va tegishli idoralarning xulosa beruvchi organlarida onlayn muhokamalar tarzda bo‘lib o‘tadi. Mana shu jarayonlardagi takliflar esa Ishchi guruhining telegram kanali orqali yoritib boriladi.
Kooperativ va klasterlar. Kooperativlarda huquqiy asosning borligi bu qishloq xo‘jaligida raqobat muhitini yanada rivojlantiradi. Yaʼni qishloq xo‘jaligida 800 dan ortiq agrosanoat klasterlari faoliyat olib bormoqda. Bu o‘z-o‘zidan kooperativga birlashgan fermerlar tomonidan klasterlar bilan hamkorlikda ish tashkil qilish borasida qonun loyihasida aniq moddalar belgilanmoqda. Yaʼni keyinchalik klasterlar mana shu kooperativlar bilan hamkorlikda faoliyat olib boradi.
Foyda teng taqsimlanadi. Ushbu qonun loyihasi kichik fermer xo‘jaliklarining bitta kooperativga birlashish orqali daromadlarini oshirishga qaratilgan. Kooperativlar mustaqil, ixtiyoriy boshqaruv bo‘lib, bunda davlatning, mahalliy hokimiyatlarning aralashuvi kuzatilmaydi. Bunda kooperativga aʼzolar ichidan rahbarlar tayinlanadi, kelishilgan holda boshqaruvchi-menejerlar ham ishga olinadi. Pay ulushini qo‘shgan holda o‘zlari kooperativni boshqaradi. Kooperativlar hamma vaqt o‘z aʼzolarini manfaatlarini ko‘zlaydi va himoya qiladi. Kooperativga mustaqil va ixtiyoriy ravishda aʼzo bo‘lgan fermer yakuniy daromaddan ham o‘z ulushini oladi. Yaʼni kooperativda aʼzolar foydalari hisobiga umumiy daromad qilishadi va undan ham ulush olishadi.
Qonun loyihasi quyidagi xalqaro umumeʼtirof etilgan tamoyillarga asoslanadi:
Ushbu qonun loyihasi 2023-yilning 1-fevraligacha muhokama qilinib, tasdiqlash uchun Vazirlar Mahkamasiga kiritiladi.
В рамках проекта «Поддержка экономических реформ и устойчивого экономического развития в регионах Узбекистана» в целях развития кооперативов в аграрном секторе Министерство сельского хозяйства РУ и Немецкое общество международного сотрудничества (GIZ) разрабатывают проект Закона «О сельскохозяйственном кооперативе».
В Министерстве сельского хозяйства Республики Узбекистан состоялось совещание с участием специалистов, посвященное окончательному обсуждению данного законопроекта. В нем были высказаны преимущества законопроекта и мнения о проводимых работах.
Предыдущая версия Закона. Закон «О кооперации» был принят в 1991 году. Законопроект не был совместим с современным производством. В основном он содержит статьи об общих кооперативах и не включает в себя конкретные статьи о сельском хозяйстве.
В результате проводимых в нашей стране реформ внедряются рыночные механизмы, формируется среда свободной конкуренции, одновременно функционируют кластеры, фермерские хозяйства и кооперативы.
Необходимость в новом Законе. В последние годы в сельском хозяйстве появляются субъекты малого предпринимательства. Они объединяются в кооперативы. Это требует создания необходимой организационно-правовой базы для них. В последние годы кооперационные отношения между производителями все больше развиваются. Это стало своего рода стимулом для разработки нового законопроекта с изучением передового опыта и законодательства зарубежных стран в отношении кооперативов.
Совместно с зарубежными специалистами. Законопроект разрабатывался совместно с тремя экспертами Федерального управления сельского хозяйства Германии. У них многолетний опыт работы в кооперативах. Отдельно следует отметить активное участие в этом процессе местных специалистов, ученых научных учреждений Минсельхоза РУ. При разработке данного законопроекта осуществлялось непосредственное сотрудничество рабочей группы с кооперативами, землевладельцами, фермерами. Важным моментом является то, что при принятии законопроекта были проведены опросы среди более 700 фермеров нашей республики. Причины, по которым кооперативы не развиваются, изучались в ходе опросов и анализировались с зарубежными экспертами. Решения этих вопросов нашли свое отражение в законопроекте.
В 2021 году рабочая группа министерства разработала предварительный законопроект. Он состоял из 9 глав и 48 статей. В новом проекте, по мнению экспертов, следует еще больше закрепить интересы производителей, проанализировать опыт зарубежных стран. На основании этого был переработан новый проект закона «О сельскохозяйственных кооперативах», состоящий из 11 глав и 60 статей.
На понятном всем языке. Закон изложен на простом и понятном языке для производителей, в частности, собственника приусадебной земли, фермера, дехканина. В нем четко и подробно описаны вопросы от организационной структуры кооператива до его финансового положения, аудита, отношений между государством и кооперативом, структуры управления и другие вопросы.
Обсуждение разработчиков законопроекта уже состоялось. Теперь онлайн-обсуждения пройдут в органах министерства и профильных ведомств. Процесс будет освещаться через Telegram-канал рабочей группы.
Кооперативы и кластеры. Наличие правовой базы в кооперативах способствует дальнейшему развитию конкурентной среды в сельском хозяйстве. В сельском хозяйстве функционируют более 800 агропромышленных кластеров. Законопроект уточняет конкретные статьи по организации работы коопераций, состоящих из фермеров и кластеров. В дальнейшем кластеры будут работать в сотрудничестве с этими кооперативами.
Прибыль будут делить поровну. Этот законопроект направлен на увеличение доходов мелких фермерских хозяйств путем объединения их в один кооператив. Кооперативы являются самостоятельным, добровольным управлением, где отсутствует вмешательство государства или органов местного самоуправления. При этом из числа членов кооператива назначаются руководители, нанимаются менеджеры-управляющие. Они сами управляют кооперативом, Кооперативы заботятся и защищают интересы своих членов. Фермер, который является независимым и добровольным членом кооператива, получает свою долю от конечного дохода. В кооперативе члены зарабатывают прибыль – общий доход. Получают долю от нее.
Законопроект основан на следующих международно признанных принципах:
Законопроект будет обсужден и внесен в Кабинет Министров на утверждение до 1 февраля 2023 года.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: